Macht

Ingeborg Arvola (Noorwegen, 1974) heeft met haar roman ‘Kniven i ilden’ (2022) een prachtig vertelling gemaakt over hoop, liefde, gemeenschapszin, en verbondenheid van de mens met de aarde. Dank aan Rymke Zijlstra voor de mooie vertaling in het Nederlands; het is een zeer boeiend verhaal.

Het mes is een voorwerp van macht. In voorgaande eeuwen waren messenbezitters personen die een hoge titel hadden of op andere wijze een bepaald gezag ten opzichte van anderen hadden.
Volgens de traditie moet je een mes nooit cadeau doen of cadeau krijgen: de scherpe kant van het lemmet verbreekt dan de band tussen de gever en de ontvanger. Door als tegenprestatie een muntje te geven wordt het mes beschouwd als zijnde gekocht en niet als cadeau gekregen. De banden die twee personen verenigen worden op deze manier dus niet verbroken en de betekenis wordt niet overgedragen zonder tegenprestatie.

De vertelling volgt het levensverhaal van Brita, een vrouw met een mes, letterlijk en figuurlijk - gezien als noeste arbeider, mooi, onafhankelijk. Ze wil ook een mes kunnen doorgeven aan haar kinderen; ze gaat op pad om haar kinderen een mooie toekomst te kunnen bieden, vol hoop en liefde.

En dan komt het mes in het vuur. In het historische perspectief van noordelijk Scandinavië (19e eeuw) worden de dramatische gevolgen van de introductie van (papieren) nationale grenzen tussen landen (Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland) op culturele vormen van landgebruik (specifiek die van de Samen) geschetst. Hier zie ik de parallel met ‘Hoe kun je de lucht bezitten?’, een vertelling over de confrontatie tussen Indianen en blanke westerlingen. Ook de ontwrichtende gevolgen van geldbejag en machtsmisbruik (gelegitimeerd door introductie van overheidswetgeving) op de oorspronkelijke samenlevingen wordt op confronterende wijze inzichtelijk gemaakt. Exclusiviteit wordt gebruikt als indelings-paradigma boven het nastreven van inclusiviteit, met verlammende gevolgen.