De Waarhyd of de Vryheydt?

In Jacob’s vlucht volgt de lezer drie generaties van de familie Rolandus. Het verhaal begint als de vader van de oude Jacob zich rond 1560 bekeert tot het protestantisme. Dit was een ondergrondse kerk omdat de Nederlanden toen nog geregeerd werden door de katholieke Spanjaarden.’
‘Jacob is door de keuze van zijn vader het grootste deel van zijn jeugd op de vlucht, maar hij weet wanneer hij volwassen is een vooraanstaande predikant in Amsterdam te worden. Hij maakt naam als vertaler van de Statenbijbel, de eerste officiële Nederlandstalige bijbel.
Zijn zoon Timotheus werd ook predikant en had zijn eigen problemen. Deze problemen waren niet met de Spanjaarden, maar speelden binnen zijn gemeente. Hierdoor is hij uiteindelijk “weggepromoveerd”.’
‘Timotheus’ zoon, de jonge Jacob, groeide op in Noord-Brabant, waar zijn meeste vrienden, katholiek waren en hij inzag dat de katholieken helemaal niet zo fout waren als hem door de kerk werd verteld. Dit resulteerde uiteindelijk in de bekering van de jonge Jacob tot het katholicisme in 1654. Uit angst dat hij zijn nieuwe religie niet kon uitoefenen binnen zijn milieu, vluchtte Jacob naar Antwerpen en later naar Brazilië. Door zijn keuze werd het contact met zijn vader Timotheus voorgoed verbroken.

Het lag niet echt meer vers in mijn geheugen: de Tachtigjarige Oorlog, de Nederlandse Opstand, de hagenpreken, de Raad van Beroerten, de Dordtse leefregels, de achtergrond en herkomst van begrippen als ‘modderaar’ en ‘lijkgeuzen’.
In deze familiekroniek over een vooraanstaande predikantenfamilie uit de Gouden Eeuw, wordt de lezer meegezogen in de chaos, de stank, de rituelen, de leefregels, het opportunisme en het leven tijdens deze zogenaamde tolerante periode in onze geschiedenis
Volgens bezoekers uit het buitenland en ook volgens de officiële propaganda was Nederland een zeer tolerant land, het land van de 'ware vryheit. 'Er heerste een relatief milde opstelling ten opzichte van andersdenkenden.
Kunst, handel en wetenschap kwamen tot grote (internationale) bloei, en Amsterdam was het centrum van de wereld.

Craig Harline gaat in dit prachtig geïllustreerd en boeiend geschreven werk in op de vraag of leven in de Republiek wel écht zo vrij en tolerant was als wij menen te denken. Wat betekende Vryheydt, als je katholiek was, of Gomarist, of Arminiaan en hoe groot was de invloed van de kerk, de Synode en de Staten Generaal?

Was het relatief rustig werden, als indirect gevolg van de vrede van Munster, de kaarten wéér anders geschut, en waren het de katholieken die abdijen, kloosters, kerken en goederen geconfisqueerd zagen, en tot ver in 1795 gedwongen werden alle paapse uitingen van geloof en belijden te verbergen.

Ons idee over godsdienstvrijheid en tolerantie blijkt niet eenduidig: ook hier bljkt, dat het maar net viel aan welke kant je stond. Een prachtig geschreven roman, over de vraag of er daadwerkelijk sprake was van religieuze tolerantie tijdens de Gouden Eeuw. Ondanks het relatief 'zware' onderwerp, leest het boek als een avonturenroman. Prachtig in woord en beeld. Genomineerd voor de Libris Literatuurprijs geschiedenis 2017. (2e prijs).

Craig Harline is docent geschiedenis aan de universiteit van Utah, tevens was hij enige jaren werkzaam als gastdocent aan de universiteit van Leuven en als onderzoeker aan de universiteit van Antwerpen. Hij heeft tal van publicaties op het gebied van (religieuze) geschiedenis vanaf de middeleeuwen op zijn naam en schreef verschillende boeken over de Reformatie.

Een prachtig relaas over God en Vryhedt .
***** ( 5 sterren)