Een vloed aan verhalen

Na "De horizon", lees ik hier weer een groot, belangrijk oeuvre van een grote meester. "Het Oog van de Naald" is de naam van een vreemdsoortige stadspoort midden op een lange trap die de stad verbindt met een groene vallei - deze trap komt ook voor in "De horizon"... Aan dit "Oog" ontmoet een man zichzelf, maar als zijn "oudere ik". Allebei wachten ze daar op een meisje. Maar wie is dat meisje..? De hele roman is vooral een vloed aan verhalen, aan herinneringen. Verhalen die blijven boeien tot het einde en die zonder dat je het beseft in elkaar overgaan. Af en toe komen er dan van die zinnetjes die je doen samendenken over het leven. En die de opgehaalde herinneringen in een bepaald daglicht gaan stellen. Herinneringen aan je jeugd, dat is een bittere pil, zo vertelt ons Mysliwski. Wat er overblijft aan herinneringen als je oud wordt, dat smaakt zo pover, zo arm en het geeft alleen maar een gevoel van weemoed en nostalgie. Helemaal in het begin lezen we al: "Het leven is achter jezelf aan dwalen zonder de hoop te hebben jezelf ooit te vinden" (p. 9), wat niet echt positief klinkt. Wat er gebeurt met het geheugen in ons leven, lezen we onder andere op p. 217: "Het geheugen is immers een functie van de collectieve plicht en de collectieve plicht dwingt ons veel meer te herinneren dan we hebben meegemaakt. De collectieve plicht bepaalt zelfs de norm van ons geheugen, die rijmt met de tijd waarin we leven. In hoeverre mijn geheugen binnen die norm past kan ik niet zeggen. Vooral omdat ik in verschillende tijden heb geleefd, dus ben ik ook onderhevig geweest aan verschillende normen. En de normen kneden het menselijk geheugen als deeg, vandaar dat we nolens volens ons geheugen aanpassen aan de normen die deze of andere tijden voor ons bepalen." Deze zinnen verklaren volgens mij heel veel in deze roman. Het woord "tijd" is ook heel belangrijk hier. Voor de auteur is tijd helemaal geen lineair gegeven: " De tijd houdt ervan soms met een andere te wisselen. De tijd is een sluwe vos en soms ook een gemene. Hij kan in deze, dan weer in tegenovergestelde richting stromen. En alleen wij denken dat hij samen met ons verstrijkt en dat ons leven hem zijn grenzen stelt. Niets is bedrieglijker. Hij trekt ons mee waarheen hij wil. Naar achteren toen wij er nog niet waren en naar voren als wij er niet meer zullen zijn. Hij speelt met ons in de wetenschap dat wij toch niets kunnen verrichten. Het is niet zo moeilijk te spelen met de mens." (p. 75). Ook hiermee wordt veel verklaard... Net zoals in "De horizon" word je hier van de ene tijd naar de andere geslingerd, je moet dus aandachtig blijven lezen. Voorts gaan veel verhalen over de oorlog en over het communisme. In hoofdstuk vier, waarin de hulde aan een "ongeletterde" auteur wordt verteld, wordt het communisme op een geestige manier gehekeld. Maar zo zit dit boek vol met zulke verhalen. Verhalen die je steeds maar blijven meeslepen... Een grote roman die ook iets groots en belangrijks te vertellen heeft.