Ode aan lange zomervakanties in het dorp van de grootouders

Ieder kind met een of meer ouders die niet uit Nederland komen, kent die ervaring van de lange zomervakanties die worden doorgebracht in het land van de grootouders. Bijvoorbeeld in Turkije, Marokko, Egypte of Libanon. In dit boek, uit het Duits vertaald, brengt de hoofdpersoon Leyla de zomers door in Koerdistan. Beter gezegd, in een Koerdisch dorp in Syrië dicht bij de grens van Turkije waarvan de naam niet eens in het Koerdisch mag worden opgeschreven. ‘Dat land had twee namen. De ene naam stond op landkaarten, globes en officiële documenten. De andere gebruikten ze in hun familie.’
Het eerste deel van het boek haalt Leyla herinneringen op aan de zomers bij haar vaders familie, onder de vleugels van haar grootouders en in aanwezigheid van ooms, tantes, neven en nichten. Die twee maanden daar maken meer indruk op haar dan de tien maanden in Duitsland. In het dorp is ze altijd omgeven door mensen en wordt ze opgenomen in het familieleven en de dagelijkse bezigheden, in Duitsland is ze vaak alleen en voelt ze zich doelloos. Met de ongedwongen toon van een jong meisje vertelt Leyla liefdevol over haar grootmoeder die het huishouden runt, de tuin onderhoudt en voor de familie zorgt. Haar grootmoeder is een gelovige jezidi vrouw en stap voor stap vertelt ze Leyla over de typische gebruiken en overtuigingen van de jezidi’s. Haar vader was in zijn jeugd politiek actief voor Koerdische burgerrechten en is na arrestatie, gevangenisstraf en martelingen gevlucht naar Duitsland waar hij politiek asiel heeft aangevraagd. Hij moet niets hebben van religie maar Leyla voelt zich aangetrokken door de verhalen en gebruiken van haar grootmoeder.
In het tweede deel is Leyla geslaagd voor de middelbare school en gaat ze studeren in Leipzig. De bezoeken aan het Koerdische dorp zijn minder geworden ook vanwege de politieke onrust. In 2011 begint de Arabische lente in Syrië en wat aanvankelijk een beweging naar meer vrijheid lijkt, ontaardt in een steeds gewelddadiger strijd. Leyla’s vader is dag in dag uit gekluisterd aan de televisie en haar Duitse moeder probeert asiel aan te vragen voor de familieleden in Syrië. Leyla onttrekt zich aanvankelijk aan de politieke gebeurtenissen, wil zich er niet mee bezig houden en als ‘gewone’ Duitse student door het leven gaan. In het tweede deel wordt de interne strijd van Leyla goed voelbaar zonder dat die expliciet benoemd wordt. Het kost haar moeite om haar jeugdherinneringen aan de zomervakanties en haar gevoel van verbondenheid met de familie te vertalen naar haar identiteit als student en jonge vrouw in Duitsland. Deze spanning is vast en zeker herkenbaar voor veel vertegenwoordigers van de tweede generatie diaspora. Als de situatie voor de jezidi’s onhoudbaar wordt, komt de familie uit Syrië naar Duitsland en worden de banden weer aangehaald. Het is interessant om te lezen hoe verschillende familieleden veranderen als ze een leven proberen op te bouwen in Duitsland. Heel indrukwekkend is het begrafenisritueel van haar grootmoeder volgens Koerdisch gebruik maar wel in Duitsland. Uiteindelijk lukt Leyla om keuzes te maken en haar draai te vinden en deze roman is zeker een coming of age. Maar het is net zo goed een ode aan de lange zomervakanties in het dorp van haar grootouders en een eerbetoon aan haar liefdevolle grootmoeder.