Zoeken naar waarheid en liefde in verdeeld land

Wat voor kerel zou hij zijn, Gulla Khirhev, winnaar van de ‘Literair Rusland’-debuutprijs 2009? Een vrouw staat op. 'Gulla is een pseudoniem. Mijn naam is Alisa Ganijeva. En ik kom uit Dagestan.' Geroezemoes in de zaal. Schaapscheerders die boeken schrijven! En een vrouw ook nog! Na de prijs voor Salam, Dalgat gaat Ganijeva (1985) er flink tegenaan. Liefde in de Kaukasus is alweer haar negende boek.

Hoewel, liefde, daar gaat het bijna niemand om in het dorp waaruit ik-figuur Patja is ontsnapt naar het 1600 kilometer noordelijker gelegen Moskou. Iedereen staat in de overlevingsstand en er gelden nog oude gebruiken, zoals het arrangeren van huwelijken. Als Patja na een jaar terugkeert koppelt haar moeder haar aan ene Timoer. Voor deze fanaat is alles wat de plaatselijke radicale Imam zegt heilig. "Feiten! Weet jij wel dat feiten van de Iblis komen, van de duivel dus!" Van hem weet Patja nog wel af te komen. Erger zijn de tantes die haar als een stuk vee behandelen dat naar de slacht gaat.

"Hoezo, ik ga trouwen? Je gaat trouwen als wij je uithuwelijken!"

En dan is er nog Marat, die ook onder druk staat om te trouwen. Zijn ouders hebben de feestzaal al geboekt. Hij wil ze niet teleurstellen, maar de kandidate die ze voor hem hebben uitgezocht gaan het niet worden. "Streep die maar meteen door. Die heeft een hoofddoek." Tussen Marat en Patja bloeit een romantische liefde op. Met hun eigenzinnige partnerkeuze maken ze het zichzelf echter niet gemakkelijk. Ze krijgen iedereen over zich heen, inclusief de plaatselijke maffiabaas. Of dat goed gaat komen…

Zo’n beetje de enige die een beetje begrip toont voor het jonge stel is Patja’s oma. Die is dan wel van héél vroeger ("In haar tijd leefden de mensen nog in vestingen hoog in de bergen") maar ze vertegenwoordigt de gematigde stroming van de Islam, die traditioneel in Dagestan de boventoon voerde. Deze Soefi’s vinden de waarheid - in het reine komen met jezelf - belangrijker dan de regels, aldus de vertalers in een interessant nawoord.

Meer dan een liefdesgeschiedenis is dit boek dus een voertuig voor Ganijeva’s ideeën over een spirituele koers voor het geteisterde Dagestan (qua omvang iets als Nederland maar met slechts een paar miljoen inwoners). Want regelmatig staat er daar iemand op die er een radicaal-islamitische staat wil vestigen - waar de Russen dan weer niks van moeten hebben. Burgeroorlogen liggen op de loer. Bij de buren, de Tsjetsjenen, liep dat helemáál uit de hand. Het conflict kreeg wereldwijde impact omdat ene Vladimir Poetin daar met grof geweld de macht zo effectief wist te herstellen dat hij plaatsvervangend president werd gemaakt en zo de logische opvolger was van Boris Jeltsin.

De goegemeente geselen met literaire aanklachten is Ganijeva wel toevertrouwd. Zoals met De Russische muur (ook vertaald), waarin het gerucht gaat dat de Russen een soort Berlijnse muur om het verderfelijke Dagestan gaan bouwen en iedereen door elkaar gaat hollen zodat de verhoudingen op scherp komen staan. Op tv presenteert ze een kritisch onderzoeksprogramma. 'Schrijvers hebben in Rusland nog steeds een bijzondere positie. Ze mogen op alles commentaar leveren, van huisvesting tot atoomfysica.'

Uithuwelijking is een veelvoorkomend thema in de recente literatuur. Begrijpelijk, want zoiets grijpt diep in in jonge levens. Om je te onderscheiden moet je wat te bieden hebben. Dit boek heeft wel wat, maar daarvoor moet je even doorbijten: het eerste deel is een tikje vermoeiend door de pingpongdialogen. Daarna komt er meer diepte in. Zo bekeken zou dit een driesterrenwerk zijn met een half sterretje extra voor literaire kwaliteit.

Aan de andere kant, wel weer gaaf dat de Wereldbibliotheek (nu onderdeel van Postcodeloterij-oprichter Boudewijn Poelmanns imperium) ons met een actuele Russische auteur in contact brengt. Eentje die ook nog eens schrijft over een gebied waar we veel te weinig van afweten. Literatuur die de wereld dichter bij elkaar brengt en zo. Vooruit dan, nog een halve erbij. Vier sterren.