Een mokerslag

Voor degenen die het boek niet kennen. Gerlach was een hoge officier in het 6e leger en werd bij Stalingrad krijgsgevangen gemaakt door de Russen. Om zijn trauma's te verwerken hield hij een dagboek bij. Dat hielp hem niet. Om meer afstand te kunnen nemen tot het onderwerp goot hij zijn ervaringen - en die van andere krijgsgevangen - in de vorm van een roman. Hier werkte hij jaren aan in het geheim. Het manuscript werd in 1949 door de Russen ontdekt, afgepakt, gelezen en afgekeurd. In 1950 werd Gerlach vrijgelaten en begon hij - o.a. met behulp van hypnose - zijn boek te reconstrueren. Dat werd de jaren '50 bestseller 'Die verratene Armee'. Een hoogleraar literatuur kreeg in 2012 het idee om in de Russische archieven naar het originele manuscript te zoeken, en hij vond het! Deze uitgave betreft dus het afgepakte manuscript uit 1949 en het is (nog) indringender dan 'Die verratene Armee'.

Dit boek is razend goed, wat mij betreft veel beter dan 'Stalingrad' van Plieiver. Het is één van de beste antioorlogsromans. Geen omhaal van woorden, Gerlach weet met enkele zinnen de situatie te tekenen, de kou, de wanhoop etc. Alles wat hij schrijft is waar gebeurd (zelf meegemaakt of het betreft ervaringen van zijn collega krijgsgevangenen). Ontzettend knap hoe de schrijver in 1949 al met zoveel distantie en zelfkritiek over het onderwerp kon schrijven. Veel veteranen waren daar tientallen jaren later nog niet toe in staat.

Mijn advies is wel om vooraf even te googelen op operatie Uranus en kaarten op te zoeken hoe de omsingeling van Stalingrad verliep en hoe het terrein om Stalingrad eruit zag. Dan is het boek beter te volgen.