Mooi met enkel maars

‘Het verslag van Brodeck’ duikt overal op als een favoriet en aanbevolen boek. Hierdoor, en op aanraden van mensen om me heen, dit boek gelezen. Ondanks de prachtige openingszinnen duurde het een hoofdstuk of 10 voordat ik goed in het verhaal zat. Daarna lukt het ook niet meer om te stoppen met lezen en je los te maken van de Kafkiaanse sfeer.

Een knap geschreven boek. Maar… ondanks dat ben ik iets minder positief dan de gemiddelde lezer. Dat komt omdat ik kort voor het lezen van dit boek twee andere boeken gelezen heb met dezelfde thematiek:
Allereerst de autobiografie ‘Danseres zonder benen’ van de Joodse schrijfster Asscher-Pinkhof. Hierin lees je onder andere over de langzame uitsluiting uit de maatschappij, het verdreven worden naar een ghetto, de razzia en uiteindelijk de kampen. Ze verloor uiteindelijk haar vader, broers en oudste twee kinderen. Alles heel mooi en teer beschreven. Dit – en het feit dat elke zin waar gebeurd is – maakt het een aangrijpend boek.
Daarvoor heb ik het boek ‘In de ban van de tegenstander’ van Keilson gelezen. Claudel moet dit boek vrijwel zeker gekend hebben voordat hij aan ‘Het verslag van Brodeck’ begon. Het boek van Keilson werd weliswaar pas een hype rond 2009 maar verscheen al in 1959. Ook hier gaat het om een verslag uit een niet nader genoemde tijd en plek. Ook hier gaat het over de holocaust zonder dat dit, of het woord Jood, genoemd wordt. Waar Claudel het heeft over vossen die plotseling massaal sterven, schrijft Keilson over Elanden die opeens dood gaan terwijl er voedsel voldoende is. Claudel komt hier niet echt op terug. Keilson wel en geeft de reden. Mede omdat het boek van Keilson duidelijk op zijn eigen ervaringen is gebaseerd, ervoer ik dat boek als beklemmender. Na het lezen van ‘Het verslag van Brodeck’ heb ik het boek van Keilson met terugwerkende kracht een extra ster gegeven. Waarschijnlijk zou ik meer onder de indruk van ‘Het verslag van Brodeck’ zijn geweest wanneer ik de twee bovenstaande boeken niet eerst gelezen zou hebben.

In het verslag van Brocek wordt geen tijd op plaats genoemd omdat de problematiek tijdloos is. Jammer vond ik dat opeens toch ergens Hongarije en een jaartal wordt genoemd. Het boek zou aan kracht hebben gewonnen – wat mijn bescheiden mening betreft- wanneer de verwijzingen naar holocaust meer zou zijn losgelaten en het universeler was gemaakt. Want uitsluiting en pogroms is iets van alle continenten en eeuwen. Het verslag had dan kunnen gaan over de stadia, beïnvloeding van de massa etc. (wat Claudel natuurlijk wel doet rondom de Anderer). Nu blijft mij toch weer hangen dat holocaust gebruikt is voor een roman terwijl er voldoende getuigenissen en romans zijn (op hoog literair niveau) van degenen die het allemaal aan den lijve ondervonden hebben.