stad uit rook

Svealena Kutschke : Een stad, het meisje en de duivel

Stad uit rook

Hoewel deze letterlijke vertaling uit het Duits (Stadt aus Rauch) ook wel enigszins mysterieus klinkt, worden hierdoor toch wel een paar problemen voor de Nederlandse lezer opgelost.
Het eerste deel van de titel “Een stad” levert geen moeilijkheden op . Het is direct duidelijk dat het boek gesitueerd is in Lübeck, een Noord-Duitse Hanzestad. Via terugblikken die her en der verspreid in het boek voorkomen, lezen we over de ontstaansgeschiedenis (vooral mythisch en gebaseerd op folklore) van de stad , maar meer in het bijzonder over het wel en vooral wee in de 20ste eeuw, zoals diverse opstanden, de Weimarrepubliek, de beide wereldoorlogen met daarin vooral ook de Jodenhaat, de naoorlogse strubbelingen door botsend links en rechts, de punkbeweging, de immigranten en de teloorgang van idealistische, op seks en drugs leunende jongerengemeenschappen.
Dit alles als setting van een soort familiekroniek, waarbij vooral de vrouwelijke lijn van vier generaties, die begiftigd met en vooral behekst is door mystieke, metafysische, bovennatuurlijke en dus onbegrijpelijke en onverklaarbare gebeurtenissen. Het meisje uit de titel moet gezocht worden in deze generaties, maar verschillende lezers komen tot verschillende conclusies
Op de achtergrond speelt dan nog de steeds weer optredende duivel, hoewel deze niet beantwoordt aan de Christelijke opvattingen over deze figuur. Hij bespioneert, volgt, geniet van de “slachtoffers”, maar schijnt niet veel kwaad in de zin te hebben. Bovendien wordt over hem verteld dat hij stamt uit de Middeleeuwen, zodat we over deze raadselachtige figuur liever moeten spreken als “een” duivel.
Kortom, bij deze titel vormt het gebruik van het lidwoord een struikelblok!

De mannen in de familie staan vooral centraal tijdens de beide wereldoorlogen, de beschrijvingen waarvan tot de meest geslaagde gedeelten van het boek horen. Een van de meest gedetailleerde karakterbeschrijvingen is die van Christoph, van wie WO II een ander mens lijkt te maken.
Wat verder veel indruk maakt is het jonge leven in de jaren 90 van het meisje uit de jongste generatie, Jessie. Dit is misschien omdat haar belevenissen het dichtst bij onze eigen tijd liggen.

Wat het boek lastig te lezen maakt is de onvoorspelbare, abrupte en niet altijd zinvolle aantasting van de chronologische volgorde van de gebeurtenissen. Flashbacks kunnen een boek verlevendigen en verhelderen, maar in dit geval werkt het vervreemdend en doet afbreuk aan het genot, dat men toch aan een boek wil ontlenen tijdens en na het lezen.
Dit is slechts een zeer summiere weergave van de rijke inhoud van het boek, dat in een beeldende, soms poëtische stijl geschreven is en waarvan vooral de op de geschiedenis gebaseerde gedeelten, zoals het Antisemitisme, dat indrukwekkend naar voren komt in de Kristallnacht en natuurlijk in de oorlogsjaren, zeer indrukwekkend zijn. De psychedelische fragmenten bekoorden minder.
De karakters, de familieverhoudingen en de diepere persoonlijke gevoelens worden niet altijd even duidelijk uitgewerkt. Veel geluk lijkt hun niet beschoren te zijn. Ook in dit verband vormt de chaotische chronologie een handicap.
Zeer gemengde gevoelens dus bij het soms wel worstelen door dit lijvige boek, waarbij in het geval van deze lezer het feit dat in feuilletonvorm en als e- book gelezen moest worden niet erg bevorderlijk was voor het begrip. Toch heerst na voltoiing een voldaan gevoel. Een ervaring rijker