Een verdenking komt van de duivel

Een verdenking is iets verschrikkelijks en komt van de duivel, zegt commissaris Bārlach tegen de chirurg Hungertobel. Hij heeft zojuist een foto in een oud tijdschrift gezien met een kamparts die experimenteert met gevangenen uit concentratiekampen. Hungertobel meent daarin een studiegenoot te herkennen. Bārlach zijn interesse is gewekt en besluit de zaak te onderzoeken. Zelf kan hij weinig doen want hij is net geopereerd aan een tumor en het is duidelijk geworden dat hij ongeneselijk ziek is. De commissaris krijgt echter hulp van Gulliver, een joodse overlevende van deze arts en maker van de foto en van zijn chirurg Hungertobel. Via zijn chirurg komt Bārlach te weten dat de voormalige kamparts Nehle een privékliniek heeft en hij weet Hungertobel te overtuigen hem daar op te laten nemen. In de kliniek ontmaskert hij de arts maar wordt zelf ook ontmaskerd. De arts spreekt een doodvonnis uit en de vraag is of Bārlach op tijd weet te ontkomen.
Het is geen spannende thriller, het onderzoek van de commissaris is eigenlijk een soort kapstok voor de personages om te kunnen filosoferen over goed en kwaad. Hierbij is de hoofdrol weggelegd voor Gulliver. Nehle opereerde alleen mensen die daar vrijwillig mee instemden. De tegenprestatie was dat zij hun vrijheid kregen. Gulliver ging op het aanbod in en overleefde als enige de operatie. In het gelijknamige hoofdstuk geeft hij zijn visie op goed en kwaad en de Jodenvervolging. Gulliver zegt hierin: ‘de duivel zorgt beter voor de uitverkorenen van zijn gemeente dan de hemel’(..). Een ander bijzonder personage is dokter Marlok, een Russische Jodin die zowel verraden is door de Russische communisme als door de nazi’s. Ze is daardoor een onverschillige handlanger van Nehle geworden. (…) De mens zelf verlangt naar zijn hel, bereidt die voor in zijn gedachten en brengt hem op gang met zijn daden.(…). Jammer dat zij maar een hoofdstuk kreeg en de schrijver haar verder niet aan het woord laat komen.
Het boek verscheen in 1953, de stijl is modern worden steeds afgewisseld. Het was Aard Evert die daar in onze leesclub op wees en ik gebruik ook zijn voorbeeld:
Hungertobel lachte : "Dat zegt iemand die wij hebben geholpen!"
Precies, zei Bārlach, dat maakte het kwaad niet minder erg. Wat hij eigenlijk in die krant las, vroeg Hungertobel nieuwsgierig. (pag 16)
Deze afwisseling tussen directe en indirecte rede creëerde voor mij een soort mooie peinzende sfeer die goed bij het boek paste waarin een stervende man vanuit een ziekenhuisbed een moord probeert op te lossen.
Een ander boek van Dürrenmatt heet ‘De rechter en zijn beul’ en eigenlijk had dit boek ook die titel kunnen krijgen. Bārlach is in De verdenking de rechter en zijn beul is Gulliver. Opvallend is dat er nergens overwogen wordt om Nehle voor de rechter te brengen. Geen enkel personage vindt het een bezwaar, of verbaast zich daarover, dat het recht in eigen hand is genomen. Wantrouwen zij het rechtssysteem? Het eigen rechter spelen was gebruikelijk in de oorlog en misschien hadden de mensen die gewoonte niet helemaal afgeleerd? Ook als lezer ga je de daar in mee. Het helpt natuurlijk dat Nehle bekent bij Bārlach, je weet dus zeker dan dat hij echt schuldig is. Ook wil je niet dat hij ontkomt dankzij zijn machtige vrienden. Dürrenmatt geeft de lezers de juiste ingrediënten waardoor je het gevoel hebt dat onrecht terecht is bestraft door Bārlach en Gulliver. En voor zo’n gevoel lees je een detective.