Het kan anders

(..) Dit is het verhaal van veel verhalen, het verhaal van een Madrileense wijk die zijn uiterste best doet verzet te bieden en zichzelf te blijven in het oog van de orkaan, de crisis die alles overhoop dreigde te gooien en daar toch niet in is geslaagd. (...) Voor mij is dit citaat op pagina 15 de boodschap van dit boek. Almudena Grandes wil de Spanjaarden - en wellicht ook andere mensen - een hart onder de riem steken. Laten wij ons niet te neerslaan door de ellende die banken, beleggingsmaatschappijen of advocaten in ons leven aanrichten. We moeten een tegenkracht gaan vormen.
Grandes brengt deze boodschap met de middelen die zij als schrijfster ter beschikking heeft: met verhalen. In dit boek ligt de nadruk niet op de stijl en de psychologische ontwikkeling. Het boek biedt een veelvoud aan verhalen over mensen waarin Grandes kort schetst welke –vooral financiële - tegenslagen mensen hebben en op welke manier ze hiermee om gaan. Menigeen raakt zijn baan kwijt of wordt het loon substantieel verlaagd.
Niet alleen laat Grandes zien hoe mensen als individu zich staande houden, ook geeft ze het boek een politieke dimensie mee. De personages komen ook in verzet tegen het systeem door zich gezamenlijk te verzetten tegen sluiting van een gezondheidscentrum, kinderen die te weinig te eten hebben en de verkoop van huurwoningen. In dit opzicht geeft Grandes het boek eveneens een subtiele boodschap mee. Voor mij is die dat je door samenwerking sterker kunt zijn dan de mensen die je uit jouw (huur)huizen zetten of jouw bedrijven of gezondheidscentra sluiten.
Het is boek is bijna een journalistiek verslag en prettig en vlot leesbaar. Het verhaal van de verkoop van de huurwoningen had ik ook in de krant gelezen. In dat opzicht voldoet het boek aan wat er op de omslag staat. Piketty toonde de armoede in cijfers, Almudena Grandes geeft de armoede en de gedupeerde huurders een gezicht.
Het boek geef ik uiteindelijk geen vijf sterren omdat ik de verhalen iets te romantisch vond. Armoede brengt ook bitterheid, onmacht en onrecht met zich mee. Aan mensen die eronder doorgaan, een rechtszaak verliezen – ook al hebben ze alle gelijk van de wereld – besteedt Grandes weinig tot geen aandacht. Ook het protest en de bezettingsactie worden mijns inziens iets te romantisch gepresenteerd. Met veel verschillende mensen iets ondernemen is niet zo eenvoudig omdat bijvoorbeeld botsende karakters de onderlinge solidariteit flink onder druk kunnen zetten.
Ik kan mij niet voorstellen dat Grandes dit niet weet of ziet. Ik zie het als een bewuste keuze om daar in dit boek weinig aandacht aan te besteden. Wellicht wil ze met dit boek juist voorkomen dat mensen in de put raken en door allerlei positieve voorbeelden ons juist een hart onder de riem steken.