Onderhoudende essays als je houdt van geschiedenis en Frankrijk

In mijn leesclub lezen wij nu ‘klassiekers van vroeger’. Bij onze club betekent dit: een boek dat je een aantal jaren geleden erg mooi vond. Dat levert verrassende kennismakingen op met oudere, in de vergetelheid geraakte boeken en biedt de mogelijkheid alsnog een boek te lezen waar je maar niet aan toekwam.

Zoals Mythologieën van Roland Barthes. Een boek met verzamelde essays dat verscheen in 1957 en in 2002 opnieuw werd uitgebracht door uitgeverij IJzer.
Barthes ontrafelt op een meesterlijke manier het idee of de mythe achter bijvoorbeeld de manier van afbeelden van Greta Garbo. Of waarom crèmes het liefst worden aangeprezen met dieptewerking. Interessant vond ik de mythe van de biefstuk. Dit is vlees bij uitstek waarvan je het gevoel krijgt dat je de kracht van een stier tot je neemt, aldus Barthes. Biefstuk wordt daarom aangeprezen met bloedbeelden zoals saignant (rood) of bleu, de overtreffende trap van rood bloed, dat bijna rauw aanduidt.
Het essay over plastic deed mij denken aan de huidige euforie rond het 3D-printen. Barthes karakteriseert plastic als een kunststof rijker aan mogelijkheden dan alles wat de aarde geeft en dat zelfs het scheppen van allerlei vormen mogelijk maakt. Dezelfde verwachtingen zijn er nu van het 3D-printen.

Een flink deel van de essays gaat over Franse kwesties en de politieke situatie in het land. Weinig daarvan is vandaag de dag nog relevant. Een uitzondering vond ik het laatste essay in het boek ‘Poujade en de intellectuelen’. Hierin licht hij toe hoe populistische partijen en totalitaire regimes de haat voor intellectuelen aanwakkeren met het creëren van mythes. De intellectuelen wordt voorgesteld als een nietsnut die eens echt werk moet gaan doen zoals de ijverige en betrouwbare boer of ondernemer. Ook het lichaam wordt betrokken in de mythe. Geprezen wordt de krachtpatser met doordringende blik en mannelijke, franke handdruk van de ‘echte’ man. Gebruik je alleen je hoofd dan zie je er bleek uit, ben je broos en altijd vermoeid. Ook vandaag de dag gebruiken populistische partijen nog gretig de voorstelling van ‘de gewone krachtige man met gezond verstand’ versus ‘de tobberige intellectueel’. En dan heb ik het nog niet eens over de portrettering van intellectuele vrouwen.

Mythologieën is beslist de moeite van het lezen waard, mits je van essays houdt, geïnteresseerd bent in geschiedenis en Frankrijk.