Rouw is als een schaduw

Peter Zantingh (1983) schrijft relevante stukken en reportages voor het NRC, maar als romanschrijver doet hij het ook goed. Zijn debuutroman werd namelijk genomineerd voor de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs. Zijn romans gaan over jonge mensen die door ingrijpende gebeurtenissen even helemaal de weg kwijtraken en zich opnieuw tot het leven moeten zien te verhouden. Zantinghs debuutroman Een uur en achttien minuten (2011) gaat over een aantal jeugdvrienden die volkomen onverwacht afscheid moeten nemen van hun vriend Joey. De jongens proberen antwoorden te vinden op de vraag waarom hun vriend een einde aan het leven maakte en wat dit voor hun eigen levens betekent. Zantinghs tweede roman, De eerste maandag van de maand (2014), gaat over de dertigjarige Boris die een dwangstoornis heeft. Hij had daar weinig last van toen hij met Sara een relatie had. Maar als zij onverwachts de relatie verbreekt, gaat het bergafwaarts met Boris. Wat moet hij nu doen? Hoe gaat het leven nu verder?

Begin 2017 maakte Zantingh de overstap van uitgeverij De Arbeiderspers naar uitgeverij Das Mag. De schrijver was blij met de overstap naar een nieuwe uitgeverij. Hij was van mening dat Das Mag de beste plek is voor wat hij ziet als zijn meest dierbare en ambitieuze boek tot nu toe, namelijk zijn derde roman Na Mattias (2018). Deze roman draait geheel om Mattias, een jongen die op een dag de deur uitliep en nooit meer terugkwam. Na de dood van haar geliefde Mattias, vraagt Amber zich af of ze niet beter naar hem had moeten luisteren door minder angst te hebben, voor iets in het leven te kiezen en daar helemaal voor te gaan. De beste vriend van Mattias, Quentin, verliest met zijn vriend een kameraadschap met een gezamenlijk doel. Hij probeert afleiding te vinden door te gaan hardlopen, maar hij merkt al gauw dat hij niet om het verlies heen kan. Moeder Kristianne kampt met een schuldgevoel: Had ze het moeten zien aankomen? Dat je weet dat er iets mis is met je kind? Naast deze drie personages zijn er nog vijf anderen die het verhaal van Mattias vormen. Na Mattias gaat namelijk over de vraag welk verhaal er van je overblijft wanneer jij er niet meer bent.

'Wat een veelomvattend, bijna betekenisloos woord: geluk. Ik wist, ook toen we samen waren, toen het allemaal binnen handbereik had moeten zijn, nooit precies wat het was, geluk, behalve een opwelling die ik soms kon voelen en die verdwenen was voor ik er erg in had, omdat ik alles meteen probeerde te analyseren, te doorgronden en te laten rijpen, maar deed ik dat, dan was het al een kopie van dat kortstondige, pure gevoel waar het mee begonnen was en dat zich nu eenmaal zelden laat aanraken'.

Wat is er met Mattias gebeurd? Welk noodlot heeft hem getroffen? Het zijn dringende vragen waar de lezer zich mee bezighoudt. Zantingh heeft echter bewust gekozen om deze vragen pas na vele bladzijdes te beantwoorden. Ondertussen heeft de lezer natuurlijk allerlei ideeën en gedachtes over wat er is gebeurd. Het voelt alsof de schrijver ons een puzzel met ontbrekende puzzelstukjes voorlegt die we toch maar moeten proberen op te lossen. Onwetend begint de lezer aan deze taak, maar we krijgen gelukkig hulp van de acht verschillende personages die ieder een ontbrekend puzzelstukje in bezit heeft. Zodra de puzzel is opgelost, is het verhaal ook afgesloten. Het verhaal in Na Mattias toont een prachtig portret van wie Mattias was en welke rollen deze verschillende personen in het leven van Mattias hadden. Zantingh heeft dus zijn best gedaan om een prachtige puzzel te creëren.

Een verhaal over rouw en verlies kan al snel in clichés vallen, maar Zantingh heeft dat kunnen voorkomen door de acht personages een stem te geven, zelfs diegene die Mattias helemaal niet kende. Juist de personages die niet wisten wie Mattias was, omschrijven het beste beeld van hoe die jongen in het leven stond en wat voor betekenis hij voor anderen had. De kracht en de betekenis van het verhaal komen het beste naar voren in de mensen die Mattias' verhaal construeren door naar zijn omgeving en zijn dierbaren te kijken en ze te omschrijven. Hoe voelen zij zich? Hoe gaan zij met het verdriet om? Zantingh helpt de lezer door het zo levendig mogelijk voor te stellen. De roman valt dus niet in herhaling door enkel te beschrijven hoe het voor mensen is als iemand opeens wegvalt, maar geeft ook een origineel beeld van mensen die observeren hoe iemand anders verdriet heeft.

'Zoals we daar stonden, die eerste ochtend in het park, deed het me in de verte denken aan de stilzwijgende kameraadschap die ik gemist had. Schouder aan schouder. Alle anderen, alle thuisblijvers, beschimpen omdat ze het nooit zullen begrijpen. De een niets zonder de ander'.

Na Mattias is een persoonlijk verhaal van acht verschillende personages, maar bevat ook maatschappelijke elementen die de lezer aan het denken zetten. Het gaat bijvoorbeeld over de obsessie om jezelf te laten zien op social media, maar dat je tegelijkertijd vergeet om dan echt naar je omgeving te kijken. Concerten, steden en de mooie natuur zie je niet meer, omdat je het belangrijker vindt aan anderen te bewijzen dat je er bent. Daarnaast schrijft Zantingh over dat mensen steeds minder boeken lezen. Niet omdat ze geen tijd hebben, maar omdat de aandachtsspanne het niet meer toestaat. Een ander voorbeeld is het personage Nathan die het strand steeds vuiler ziet worden en de mensen steeds onverschilliger: 'Ze nodigden de kanker uit op hun huid en lieten blik en plastic achter in het zand, alsof lichaam en land gelijke tred zouden moeten houden waar het de moedwillige verwoesting van mooie dingen betrof'.

De alledaagse en herkenbare beschrijvingen geven precies weer hoe het leven kan zijn, maar ook hoe het onverwachts kan aflopen. De reden dat Mattias niet meer terugkomt, is verrassend en helaas! relevant voor vandaag de dag. Je bent echter nooit alleen in het rouwproces en soms komt er hulp uit onverwachte hoek. De schrijfstijl van Zantingh is direct, persoonlijk maar ook zeer mooi. Deze schrijfstijl werkt mee met de herkenning die iedere lezer zal voelen. Het boek toont namelijk acht verschillende manieren om met rouw om te gaan. De ene manier zal voor de lezer wellicht verkeerd zijn, maar bij de andere zal het de lezer met een hoopvol gevoel achter laten. Na Mattias is dus een ideaal boek om te lezen als je zelf ook in een rouwproces zit en daar graag over wilt nadenken.

'De vrouw is de eerste die geen ik-ook-reactie heeft. De eerste die het niet machteloos probeert te relativeren door er iets dramatisch uit haar eigen leven tegenover te stellen, zoals alle anderen'.

Na Mattias is dus een prachtig boek over rouw, verlies, herinneringen, hoe je omgaat met mensen die iemand hebben verloren en over het verhaal dat achterblijft en van je wordt gevormd als je er niet meer bent. Het is bijzonder beeldend geschreven, zonder in clichés te vallen. Peter Zantingh zet je aan het werk door langzaamaan steeds meer informatie over Mattias te geven en door je aan het denken te zetten over relaties met de ander en de maatschappij. Het is voor mij het beste boek dat Peter Zantingh tot nu toe heeft geschreven.