Leven en schrijven in Rusland

Rachel Polonsky, auteur van het eerder uitgekomen English Literature and the Russian Aesthetic Renaissance, heeft met Molotovs toverlantaarn een moeilijk te plaatsen boek geschreven. Het is geen reisboek, het is geen boek over Russische schrijvers, het is geen geschiedenisboek. Het is een beetje van alles wat, maar - en dat is natuurlijk het belangrijkste - het is een fijn boek.

De achterflap lezend, is het niet raar om te veronderstellen dat het boek net zo is opgezet als bijvoorbeeld Hitler's privebibliotheek van Timothy W. Ryback, die de boeken uit Hitlers privébibliotheek gebruikt om een en ander over Hitler te vertellen. Maar zo zit Molotovs toverlantaarn niet in elkaar. Hoewel Molotovs boeken wel de aanleiding zijn van dit boek, gaat het niet echt over Molotov en zijn boeken.
De vondst van (een deel van zijn) bibliotheek in het appartement boven het hare in gebouw nr. 3 in Moskou, is wél de aanleiding voor dit boek. Vanuit dit appartement en dit gebouw vertrekt Polonsky en neemt de lezer mee op verschillende reizen door Rusland, te beginnen in Moskou en uiteindelijk eindigend in Kjachta.
De uitwaaierende verhalen leveren niet zozeer achtergrondinformatie over specifieke Russische auteurs op, maar wel over de omstandigheden waarin velen van hen hebben moeten (over)leven en werken onder tsaren, tijdens de Russische revolutie en natuurlijk onder 'de bolsjewieken' en dan met name onder Stalin en zijn minister van buitenlandse zaken, Molotov.

Onderweg komen veel, heel veel Russen langs, waarvan velen óf jarenlang in Siberische of elders gelegen Goelags hebben geleefd óf om het leven gebracht zijn. Soms is het wel wat veel van het goede en dreigt een overkill aan informatie, maar Polonsky lijkt dat - net te laat - ook te beseffen en neemt dan een beetje gas terug, waardoor het boek na een prima begin gevolgd door een dipje, weer prima leesbaar en bovenal interessant wordt.