De steile beklimming van de berg natuurkunde

Hoe zit de wereld in elkaar? Dat is een vraag die ieder van ons zich toch wel al eens in zijn of haar leven heeft gesteld. Toch is het geen kwestie die je in vijf minuten kan uitpluizen en kan het sommigen onder ons zelfs een leven lang bezighouden. Helen Czerski is zo iemand en neemt ons in Ober, er zit natuurkunde in mijn soep mee op een ontdekkingstocht. Elk hoofdstuk belicht een ander facet van de natuurkunde en begint eenvoudig, maar geleidelijk aan wordt het diepgaander en krijg je aan het einde van het hoofdstuk een beetje zicht op hoe dit specifieke deeltje van de natuurkunde belangrijk is voor iets groters waar we niet bij stilstaan.

Helen Czerski (1978) is een fysicus, oceanograaf, auteur en televisiepresentatrice. Ze werkt aan de University College in Londen en haar onderzoek daar richt zich voornamelijk op temperatuur en luchtbellen.  Ze wordt ook wel eens een ‘bubbelfysicus’ genoemd en dat woord omschrijft precies wat ze doet: het bestuderen van luchtbellen en hun effect op het klimaat. Ze schrijft onder andere columns in BBC Focus Magazine en de Wall Street Journal. In 2018 won ze de Kevin Medal and Prize die uitgereikt wordt door de Institute of Physics aan de personen die ‘outstanding contributions to the public understanding of physics’ leveren. Czerski bereikt heel veel mensen door haar columns, televisieprogramma’s en nu ook door haar boek. Ze laat de mensen kennismaken met fysica op een behapbare manier.

In 2018 won Ober, er zit natuurkunde in mijn soep (in de Italiaanse vertaling) in Italië de Asimov award, de prijs voor de beste wetenschappelijke kennisoverdracht. De kennis die in dit boek tentoon wordt gespreid is enorm. Elke pagina bevat (voor de meeste mensen onder ons) een vat vol nieuwe kennis. Misschien is ‘nieuwe’ kennis niet de juiste omschrijving, want ergens weet je dat veel van de natuurkundeprincipes, die hier worden besproken, bestaan. Alleen, je denkt er niet over na als je ze ziet. Waarom gedraagt ketchup zich zo plakkerig? En waarom, als je dan wat meer moeite doet om het uit de fles te krijgen, zit de hele tafel er onder?

“Als ik in mijn thee roer, ontstaat er een kuil omdat elk beetje thee zich in een rechte lijn probeert voort te bewegen. Daardoor duwt de thee tegen de wand van de beker en gaat omhoog, zodat er minder thee in het midden overblijft. Houd ik op met roeren dan is de kuil niet direct weg omdat de vloeistof nog ronddraait. Als de thee langzamer gaat draaien, is er minder kracht nodig om de thee in een cirkel rond te laten gaan, en hoopt zich dus minder thee op tegen de wand van de beker. Je kunt dat allemaal goed waarnemen in een vloeistof omdat die vrij kan bewegen, zodat hij van vorm kan veranderen.”

Als leek, maar met een affiniteit voor de wetenschap, klinkt dit boek als muziek in de oren. Wie wil er nu niet op een speelse manier iets leren? Toch is het niet zo eenvoudig als het wordt voorgesteld. De natuurkunde blijkt toch een stuk ‘taaier’ te zijn dan de achterflap en de vele lovende kritieken doen vermoeden. Tijdens het lezen van een hoofdstuk verzand je als lezer soms in de wirwar van feiten. Bijna alles kan verklaard worden, dat is een feit, maar hoeft dat allemaal in één boek te staan? Soms is de uitdrukking ‘less is more’ een goede leidraad om ervoor te zorgen dat de info die je wil meegeven ook blijft hangen in het hoofd van de lezer. Bovenstaand fragment uit het boek geeft weer wat er wordt bedoeld. Er zitten in deze passage geen moeilijke woorden en de zinnen zijn op een normale manier opgebouwd. Toch zit het gif in de eenvoud want om écht te begrijpen wat er staat, moet je goed nadenken en de passage misschien nog een keer lezen en voor jezelf gaan visualiseren. De vraag is: heb je daar meer dan 300 pagina’s lang zin in?

"Een van de leuke dingen van bellen is dat je weet waar je ze moet zoeken: bovenaan. Ze zijn op weg naar boven en stijgen wiebelend omhoog in aquaria of zwembaden, of ze zitten samen met hun maatjes boven op champagne of bier." 

De humor maakt een heel stuk goed en het is ook bewonderenswaardig hoe deze in dit boek is verwerkt. Het lijkt soms alsof de auteur een verhaal zit te vertellen en je een knipoog geeft als ze een grapje maakt. Het maakt de steile beklimming op de berg natuurkunde wat draaglijker en voor meer mensen haalbaar om de top te bereiken.

Ober, er zit natuurkunde in mijn soep is een goed geschreven boek en bevat veel informatie die een stuk van de wereld om je heen kan verklaren. Voor de nieuwsgierige, minimaal licht wetenschappelijk onderlegde lezer zal dit enkele uren glimlachend lezen geven. Probeer de aandacht er bij te houden en laat je verrassen!