Vijf sterren voor een complottheorie

Eigenlijk is een recensie van alleen Autoriteit van Jeff Vandermeer (Bezige Bij, 2015) net zo onzinnig als van de Twee Torens zonder de Reisgenoten en de Terugkeer van de Koning. De drie boeken uit Vandermeers Southern Reach-trilogie zijn weliswaar sterk verschillend van aard, maar uiteindelijk vormt Autoriteit met Vernietiging (en straks naar ik aanneem Acceptatie) één verhaal, één raadsel, één Area X, één Southern Reach.

Was in Vernietiging de Southern Reach nog een schimmige organisatie op de achtergrond, die vooral een rol speelde als bron van de talloze expedities naar het mysterieuze Gebied X; in Autoriteit stelt Vandermeer scherp op dit instituut zelf, de mensen die er werken, de politiek, de paranoïa en de geheimen.

Na het vertrek van de vorige directeur is John Rodrigues door de even mysterieuze moederorganisatie Central aangesteld als de nieuwe leider van de Southern Reach. Zijn missie: orde op zaken stellen, onderzoeken wat er met de expedities steeds misgaat, het raadsel van Gebied X oplossen: kortom, alle vragen beantwoorden die Central en de Southern Reach al 30 jaar bezighouden. Onder de bij- (of schuil-?) naam Control meldt hij zich bij het instituut en pakt er de leiding op.

Het duurt niet lang voor hij begint te ontdekken dat de verontrustende mysteriën van Gebied X hun weerslag hebben gehad op het instituut. De openlijke vijandigheid van de rechterhand van de vorige directeur, en het ondoorgrondelijke en soms bizarre gedrag van de overige stafleden, zijn er maar een deel van. Hij krijgt toegang tot het schokkende videomateriaal van de eerste expeditie en de chaos aan aantekeningen en dossiers van zijn voorganger, en krijgt eindelijk de volledige (?) waarheid over de expedities te horen. Maar vooral ondervraagt hij een van de overlevenden van een eerdere expeditie, in interviewsessies die steeds verder uit zijn handen glippen.

John noemt zichzelf weliswaar Control, maar naarmate de raadselen en vreemde gebeurtenissen zich opstapelen, krijgt die bijnaam een steeds ironischer lading.

In het vervolg op Vernietiging laat Vandermeer schijnbaar moeiteloos zien hoe vaardig hij zijn stijl hanteert om het karakter en de sfeer van zijn boeken te bepalen. Is zijn taal in Vernietiging vervreemdend, mijmerend-poëtisch om de wezensvreemde aard van Gebied X te schilderen, in Autoriteit weet hij de beklemmende, paranoïde sfeer van de Southern Reach trefzeker te creëren. Vernietiging is op papier het meest gruwelijke boek, maar in Autoriteit heb ik de meeste momenten van schrik en ongelovige afschuw gehad. Stap voor stap graaft Control zich dieper in de Southern Reach in, tot een schrikbarende climax zich als een donderwolk aan de horizon aftekent.

Het boek is nauwelijks los te lezen van Vernietiging: de voorgeschiedenis is essentieel om de gebeurtenissen in de Southern Reach te kunnen volgen. Andersom brengt Autoriteit sommige van de antwoorden, en bevredigt het boek een deel van de ademloze nieuwsgierigheid, die Vernietiging opriep, om vervolgens talloze nieuwe vragen en raadsels op te werpen.

Dat belooft heel veel goeds voor Acceptatie.

Van mij krijgt Vandermeer ook voor dit deel vijf sterren—en een Nebula-nominatie.

De recensent heeft de Engelse edities van de trilogie gelezen