Irin Past...of Pristina?

'Irin Past, Irin Past, Irin Past, zeg het me na, nu. Kind! Neem die naam! Ze nam de naam en beloofde hem te houden en hield zich aan die belofte zo goed en zo kwaad als het ging. Zij was Irin Past, onderweg op een veerboot naar opnieuw een ander leven.'

Met Pristina schetst Toine Heijmans een boeiend verhaal rond de jonge, illegaal in Nederland verblijvende, Irin en de ambitieuze ambtenaar Albert Drilling. Tegen de achtergrond van de huidige vluchtelingencrisis waarbij velen in de illegaliteit terecht zullen komen, is Pristina vooral een actueel verhaal.

Drilling is maar wat trots op zijn carrière. Nog nooit faalde hij bij het uitzetten van illegaal in ons land verblijvende mensen. Loyaal aan zijn minister, 'humaan en begripvol' maar volhardend voor de mensen die moeten terugkeren naar ogenschijnlijk veilige oorden, strevend naar behoud van zijn honderd-procentscore. Af en toe bijna een karikatuur van een ambtenaar die alleen maar naar de regels kijkt en niet naar de mensen achter deze regels. Een man die met geld en af en toe wat corruptie-achtige praktijken zijn targets haalt. Een man die zichzelf wel heel belangrijk vindt. Een man die in zijn eentje de Taskforce Repatriëring vormt. Een fixer. Een man aan wie je gemakkelijk een hekel aan krijgt.

Irin lijkt gelukkig op haar eiland. Perfect ingeburgerd. Ze spreekt onze taal vloeiend, heeft niet het uiterlijk van een vreemdeling, doet haar boodschappen niet bij de Lidl (want andere vreemdelingen doen dat wel) en sleept geen zware tassen over straat. Ze leest Nederlandse tijdschriften, kent de namen van alle prinsen en prinsessen en heeft zich in de geschiedenis verdiept. Het eiland is haar dertiende bestemming. Ze is zo'n meisje voor wie je onmiddellijk sympathie voelt. Zo'n meisje voor wie iedereen bereid is actie te voeren als ze uitgezet dreigt te worden. Zo'n meisje dat, als je even niet oplet, zomaar ineens bij DWDD aan tafel kan zitten om uitzetting te voorkomen door de steun van de bevolking te vragen. Dat zou leiden tot lastige vragen in de Kamer en gezichtsverlies voor de minister. En dat is nu net wat Drilling tot iedere prijs wil voorkomen.

De thematiek van het verhaal zorgt ervoor dat het boeit. Tel daarbij de prettige schrijfstijl en de spanning en je weet dat je te maken hebt met een boek dat je in één ruk uitleest. Prima voor een koude en natte herfstavond. Na het genieten van het verhaal, blijft een tevreden lezer achter. Doezelig en dommelig, met een warm gevoel van binnen...totdat het tot hem doordringt dat er 'iets niet klopt'. De thematiek zou ervoor moeten zorgen dat het verhaal blijft knagen en schuren. Doet het dat? Nee! Heijmans slaagt er niet goed in om een blijvende, diepe indruk achter te laten. Het boek blijft niet 'hangen'. Daarvoor zijn sommige zaken tè ongeloofwaardig. Voor iemand die moeiteloos een Kosovaar van een Albanees kan onderscheiden, is het op zijn zachtst gezegd vreemd dat een reis naar Caïro noodzakelijk is om te ontdekken dat Irin geen Egyptische is. Dat had hij toch eerder kunnen zien, zou je denken. Foutje! Ook het gedrag van Drilling in Caïro komt vreemd over. Reizend op een vervalst paspoort (waarom?), wordt hij betrapt door de broer van de vervalser. Aj! Gefaald! In de loop van het boek zal blijken dat Drilling vaker foutjes maakt. Ze lijken zijn einde als Taskforce in te luiden. 'Het is genoeg. Iedereen raakt wel eens over zijn hoogtepunt heen, denkt hij, dat geldt voor popsterren en evengoed voor topambtenaren.'

Het eind is vergezocht en te simpel voor een roman met deze thematiek. Als lezer wil je gedwongen worden tot nadenken, tot overdenken. Je wilt wakker geschud worden, je wilt boos worden, je wilt gefrustreerd raken. Desnoods wil je het verhaal gelaten ondergaan, maar je wilt niet achterblijven met het gevoel dat Sonja Barend je gaf als ze zei: 'Voor straks, lekker slapen en morgen gezond weer op!' En dat is wel het gevoel dat Heijmans achterlaat met Pristina.