Teleurstellend

Wat je nooit moet doen is het debuut van de Amerikaanse schrijfster Koethi Zan. Zij is juriste en werkte in die hoedanigheid een aantal jaren voor o.a. MTV. In haar vrije tijd begon zij aan The Never List.

Caroline Morrow woont op de bovenste verdieping van een appartementencomplex in New York. Vroeger heette ze Sarah Farber maar dat was voordat zij en haar vriendin Jennifer door Jack Derber werden ontvoerd. Drie jaar lang werd Sarah in een kelder gevangen gehouden, vastgeketend aan een muur. Regelmatig moest zij boven komen en werd zij gemarteld. Jennifer werd opgesloten in een kist en overleefde de ontvoering niet terwijl Sarah uiteindelijk wist te ontsnappen. Zij gaat nu door het leven als Caroline en is zwaar getraumatiseerd. Ze woont alleen in een welhaast gebarricadeerd appartement, eet maaltijden die aan huis worden bezorgd, raakt niemand aan en heeft alleen contact met haar psychiater en inspecteur Jim McCordy, die de ontvoering onderzocht.
Jack Derber zit in de gevangenis zijn straf uit voor de gruwelijke misdaden die hij heeft gepleegd. Hij is een bijzonder intelligente man en was hoogleraar psychologie aan een universiteit in Oregon. Omdat het lichaam van Jennifer nooit werd gevonden en hem daarom geen moord ten laste gelegd kon worden, viel zijn straf niet al te zwaar uit. De straf zit er bijna op en er is een proces in gang gezet voor zijn vervroegde vrijlating. Inspecteur McCordy vraagt Caroline om in dat proces tegen Derber te getuigen zodat die vervroegde vrijlating niet doorgaat.
Dan krijgt Caroline via de politie een brief in handen die Jack Derber haar heeft geschreven. Zij meent er een aanwijzing in te vinden die zou kunnen leiden naar de plek waar Jennifer is begraven. Caroline zoekt contact met Tracy, een vrouw die tegelijkertijd met haar in de kelder zat. Zij gaan op onderzoek uit.

Dit is in grote lijnen het begin van de thriller Wat je nooit moet doen. Koethi Zan verwoordt het allemaal prachtig. Het beschrijven van het onvoorstelbare lijden van Sarah in de kelder van Derber en het verwoestende en ogenschijnlijk ongeneeslijke trauma maakt indruk. Koethi Zan creëert een beklemmende sfeer die de indruk wekt dat je met Wat je nooit moet doen een indrukwekkende psychologische thriller in handen hebt. Niets is minder waar. Het bevat een aantal ongeloofwaardige en onrealistische elementen die ondanks de mooie schrijfstijl grote afbreuk doen aan de kwaliteit van het verhaal. Het begint al wanneer Caroline op onderzoek uitgaat. Het is moeilijk voor te stellen dat een vrouw die zo zwaar getraumatiseerd is dat zij niet eens haar eigen ouders wil ontvangen, plotseling het vliegtuig pakt en naar de andere kant van de Verenigde Staten reist om een aantal haar totaal onbekende mensen te ontmoeten. Van de ene dag op de andere bevindt Sarah zich in een wereld die ze als uiterst bedreigend ervaart en die voor haar volstrekt ontoegankelijk is. Alleen al de gedachte aan een dergelijke actie zou een verlammende paniekreactie veroorzaken.

Het tweede onrealistisch element is de manier waarop Koethi Zan over de rol van de politie schrijft. Je mag ervan uitgaan dat de politie bij gruwelijke misdaden zoals die zich in het boek voordoen, een uitgebreid en minutieus onderzoek start en iedere aanwijzing onder het vergrootglas legt, familieleden, vrienden en collega's grondig aan de tand voelt en het huis van de dader met een stofkam onderzoekt. Maar tien jaar na de ontsnapping van Sarah weet de politie eigenlijk niets en het ongeloofwaardige zit in het feit dat Caroline er wel in slaagt om op betrekkelijk eenvoudige wijze de waarheid boven tafel te krijgen. En als Caroline er in geslaagd is om haar ontvoering, de dood van haar vriendin Jennifer en nog een aantal uiterst onfrisse zaken helder te krijgen en in een breder perspectief te plaatsen, zou je een flitsende climax verwachten maar ook daarin wordt de lezer teleurgesteld. De ontknoping is weliswaar spannend maar tegelijkertijd te voor de hand liggend, te haastig en te slordig.

Koethi Zan laat zien dat zij een getalenteerde schrijfster is en het onderwerp van het verhaal is intrigerend genoeg om er een klinkende en spannende psychologische thriller van te maken. Daarom is het buitengewoon jammer dat de constructie van de plot en de ontwikkeling van het verhaal zoveel te wensen overlaten. Het resultaat is, hoe goed bedoeld ook, teleurstellend.