Verontrustend goed

Jeanette Winterson (1959, Manchester) stelt in haar nieuwste roman ‘Frankusstein (een liefdesverhaal)’ ontwikkelingen op het gebied van robotica en kunstmatige intelligentie aan de orde. Beter gezegd, aan de kaak. Dat doet ze op een originele manier door dat verhaal te koppelen aan de totstandkoming van de roman Frankenstein van Mary Shelley in 1816. In dat jaar bevindt Mary zich met de dichters Shelley en Lord Byron aan het Meer van Genève. Het gezelschap wordt gecompleteerd door de lijfarts van Byron en door Byron’s toenmalige liefje, dom blondje Claire (opmerkingen als “kan nergens over praten”, “heeft niets te zeggen” spreken voor zich). Tijdens doorgaans druilerige dagen discussieert men onder andere over (on)sterfelijkheid, en vindt Mary de inspiratie voor haar beroemd geworden boek over doctor Victor Frankenstein, de schepper van een monster. Winterson laat deze Frankenstein overigens nog opdoemen in het psychiatrisch ziekenhuis Bedlam in Londen.
Jeanette Winterson heeft in haar verhaal van nu een rol bedacht voor ene Ry Shelley, arts, zelf transgender, voor Ron Lord, handelaar in seks-robots, voor Claire, hostess op een Robotica-beurs, maar ook de naam van een sekspop (dom blondje anno nu), en voor professor Victor Stein, die werkt “op het grensvlak van robotchirurgie en machinaal leren”, en die daartoe lichaamsdelen toegeschoven krijgt van Ry Shelley. Zo speelt de schrijfster met namen die een historische nagalm hebben, en met hun rollen. Uiteindelijk loopt de lezer met dit bizarre gezelschap mee in het warnet van ondergrondse gangen in Manchester, waar Victor Stein aan de anderen zijn experimenten laat zien. Macaber Manchester.

De lezer maakt tussendoor kennis met diverse personages die betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling van computers en kunstmatige intelligentie. Zoals met Ada Lovelace, nota bene een dochter van Byron, die het eerste computerprogramma ooit schreef, en die samen met Babbage de analytische machine ontwikkelde. Daarnaast met Jack Good, rechterhand van de bekendere Turing en bedenker van de ultra-intelligente machine. Je komt ook te weten waarom James Dewar belangrijk is voor aanhangers van het cryonisme zoals James Bedford, de eerste mens die is ‘ingevroren’ (in 1967): Dewar vond in 1872 de thermosfles uit. Zelfs de namen van Musk, Trump en Bolsonaro vallen. En de geschiedenis van Sophia, een Hanson-robot die de Saoedisch-Arabische nationaliteit verwierf, komt op pijnlijke wijze aan de orde.
Belangrijker dan al dat ‘namedropping’ is het gegeven dat Winterson er naar mijn mening in slaagt je te laten nadenken over ontwikkelingen rond levensverlenging, sterfelijkheid, genderkwesties en kunstmatige intelligentie. “Erger dan menselijk kan het toch niet worden”, laat Winterson een van haar romanpersonages zeggen. Tsja.
‘Frankusstein (een liefdesgeschiedenis)’ vind ik een onderhoudend en boeiend, maar vooral verontrustend boek. Zeker lezen!

Lowie Gilissen, juni 2019