Veel informatie en inzichten en diep respect voor hospicewerkers.

Dit boek verwoordt het onderzoek dat Ineke Koedam tussen 2009 en 2011 heeft verricht onder medewerkers van 3 deelnemende hospices in Nederland. Dit deed zij namens de Londense neuropsychiater Peter Fenwick. Zij combineert dit met haar eigen kennis als ervaren hospicewerker en met ervaringen opgedaan in haar eigen praktijk voor afscheidsbegeleiding en rouwverwerking. Het uitgebreide voorwoord is geschreven door Pim van Lommel, cardioloog en auteur van het boek “Eindeloos bewustzijn, een wetenschappelijke visie op de bijna-dood ervaring”. Hij stelt dat levenseinde ervaringen qua inhoud en gevolgen vrijwel identiek zijn aan bijna-dood ervaringen.
Het boek bestaat uit korte, zeer goed leesbare hoofdstukken met steeds weer ervaringen opgetekend door vooral hospicewerkers. Het bevat een schat aan informatie en inzichten. Nooit bij stilgestaan dat mensen hun eindelevenservaring niet delen omdat ze bang zijn verward over te komen of vrees hebben dat ze dan medicijnen krijgen om het te stoppen. Wat ook geldt voor sommige verzorgers of familieleden, ze praten er niet over uit angst als onprofessioneel te worden gezien of ze zijn bang dat ze niet geloofd worden, zelfs belachelijk worden gemaakt. Mooi vond ik ook de zin dat stervenden in een hospice bewoners of gasten worden genoemd, tegenover patiënten in een ziekenhuis: “want als we ons afvragen wie er eigenlijk te gast is, dan komen we er misschien achter dat hospicemedewerkers wel eens te gast zouden kunnen zijn bij de stervende”. Het verbaast mij enigszins dat er nog zoveel kan gebeuren in zo’n laatste levensfase. Pim van Lommel schrijft daarover op de kaft: “ Ik ben ervan overtuigd dat dit boek een belangrijke bijdrage zal kunnen leveren aan de herkenning en erkenning van levenseinde-ervaringen en dat hierdoor de angst voor de dood zelfs nog in de stervensfase kan verminderen of verdwijnen.” Dat denk ik ook.
Het is een compleet naslagwerk dat naast de bekende onderwerpen zoals visioenen en dromen, religie, het Licht en wachten op komst (of vertrek) van familie ook vertelt over symboliek en synchroniciteit. Over dieren die een soort zintuig lijken te bezitten waardoor ze informatie hebben voordat wij mensen daarover beschikken. Over de fysieke aspecten, een beschrijving wat er fysiek gebeurt als iemand overlijdt. Verder lees ik over tips, zoals het branden van salie wat de ruimte energetisch zuivert en het oliën van de handen als laatste zorg bij de stervende. Er worden niet alleen serene ervaringen beschreven, maar ook onaangename ervaringen. Dat maakt het realistisch.
Ik ben er stil van, een pracht boek, een juweeltje. Het heeft mij een diep respect voor hospicewerkers gegeven en het inzicht dat het bewustzijn niet ophoudt als het lichaam sterft en de dood een proces is, geen einde, maar een overgang. Het enige waar ik niet zo van gecharmeerd ben zijn de potlood illustraties, maar dat is slechts een kleinigheid ten opzichte van de grootsheid van dit werk. Iedereen zou dit moeten lezen!