Liefde achter prikkeldraad

‘Ik haatte hun perfect geperste uniformen en ik haatte hoe ze zich langs mijn vader drongen, waarbij hun modderlaarzen achterlieten op mijn moeders Perzische tapijt. Ik haatte hen omdat ze de deuren van de synagoge hadden dichtgespijkerd en onze boeken hadden verbrand. Maar ik haatte hen vooral om de gevoelens die ze me gaven: angst en minderwaardigheid.’ De vijftienjarige Joodse Hannah, haar zusje Erica en haar ouders worden plotseling weggehaald uit hun ghetto in Hongarije. Ze worden naar een steenfabriek gebracht, om vervolgens met een veewagen naar Auschwitz-Birkenau vervoerd te worden. Daar staat een nieuw, maar zeker niet rooskleurig, leven te wachten.

In De gave van Hanna Mendel keert Suzy Zail terug naar het einde van de Tweede Wereldoorlog. Geïnspireerd door de verhalen van haar vader ging ze op onderzoek uit en probeerde ze zich te verplaatsen in een kind in een vernietigingskamp. Met het verhaal van Hanna Mendel maakt ze de lezer deelgenoot van de, inmiddels veelvuldig beschreven, gruwelijke Tweede Wereldoorlog.

Simpel taalgebruik, mooi beschreven dialogen en goed uitgewerkte gedachtegangen van Hanna helpen de lezer om snel midden in de Tweede Wereldoorlog terecht te komen. Je kijkt mee met de – deels – naïeve familie, ‘Als ze ons naar een kamp brengen, kunnen we tenminste als mensen leven,’ en weet wat ze staat te wachten, nog voor de familie het zelf heeft kunnen ondervinden. Al snel sluit je Hanna en Erica in je hart en hoop je met heel je hart dat ze een andere toekomst tegemoet gaan dan de toekomst die dreigt.

Hanna wordt samen met Eric en haar moeder in het kamp geplaatst. Ze moet overdag stenen sjouwen en wordt als beest behandeld. Dan ontdekt ze dat haar oud-pianodocente, Piri, ook in het kamp is. Zij zit in het orkest en weet voor Hanna een plekje vrij te maken. Hanna mag voor commandant Jager spelen en hoeft geen stenen meer te sjouwen. Vrijwel direct ontmoet ze de zoon van Jager; Karl. Deze mysterieuze jongen intrigeert haar, maar beangstigt haar tegelijkertijd. Waarom gedraagt hij zich zo vreemd? In een poging het kamp te overleven zet Hanna alles op alles zichzelf en haar zusje uit de schijnwerpers van de soldaten te houden.

Doordat Zail een overbekend verhaal beschrijft, doet De gave van Hanna Mendel voorspelbaar aan. Het boek moet het dan zeker ook niet hebben van de grote verhaallijn. Het is echter de uitwerking die het boek anders maakt dan andere oorlogsverhalen. Zail hanteert een uiterst laag verhaaltempo, waarbij ze scenisch tewerk gaat. Ze schuwt de gruwelen uit de oorlog niet, maar beschrijft ze op zo’n manier dat ze nog meer indruk maken: door de ogen van een kind, haast filmisch.

Tegelijkertijd creëert ze met Hanna hét meisje dat emotioneert. Vanaf de eerste bladzijde steelt ze het hart van de lezer en lijkt ze voor eenieder herkenbaar. Het is het gewone meisje met toekomstdromen. Ze is niet anders dan ieder ander meisje van vijftienjarige leeftijd. Ze wil muziekspelen, wil verliefd worden en wil gelukkig zijn. Juist daardoor krijgt het verhaal meer effect. Het feit dat dít meisje – een meisje zoals jij en ik - haar toekomst in duigen ziet vallen, is gruwelijk.

Naarmate het verhaal vordert, zorgt Zail voor een bijzondere vorm van spanning. Met de komst van Karl creëert ze mysterie en keert ze het verhaal. Keer op keer is het zijn personage dat zorgt voor verrassingen en plotwendingen. Het is, naast Hanna’s verhaal, zijn verhaal dat emotioneert, intrigeert en tegelijkertijd verrast.

Met een emotioneel slot laat De gave van Hanna Mendel zien dat het niet écht anders is dan andere oorlogsboeken. Het bevestigt wat al bevestigd was: de oorlogsgruwelen waren verschrikkelijk en mogen nooit vergeten worden. Toch vormt het een aanvulling in de oorlogsboekenkast. Zails oog voor detail en haar uiterste precisie maken dit boek tot een klein succes.