Bijzonder, bijzonder, bijzonder

“Het was duidelijk dat Robert door zijn moeder gestoord was geraakt en er stellig van overtuigd was dat hij haar moest vermoorden, maar om te begrijpen of zijn angsten gegrond waren, moest ik te weten zien te komen of hij ooit opnieuw zulk wreed gedrag heeft vertoond of op iets gefixeerd raakte.” Kate Summerscale besloot daarop het leven van Robert Coombes van A tot Z uit te zoeken en haar bevindingen met de buitenwereld te delen. Dit resulteerde in het omvangrijke en bijzondere Het opzienbarende verhaal van Robert Coombes, een literair non-fictieverhaal over een dertienjarige jongen die zijn moeder koelbloedig vermoordde.

Summerscale opent haar feitenrelaas met een stamboom van de familie van Robert en Nathaniel, diverse plattegronden en Een notitie over geld. Daarmee plaatst ze de lezer direct in een beklemmende hoek: angstvallig probeer je alles te onthouden, wetende dat dit niet gaat lukken. Vervolgens neemt Summerscale je mee naar de levens van de dertienjarige Robert en zijn tienjarige broertje Nattie. Robert en Nattie wonen met z’n tweeën in Engeland. Na een paar dagen is hun geld op en proberen ze op allerlei manieren aan geld te komen. Daarbij leggen ze contact met Fox, een leeftijdsgenoot. Hij komt tijdelijk bij hun in huis wonen. Wanneer hun tante diverse malen aan huis komt om te vragen waar hun moeder blijft, antwoorden ze steevast met dat ze er niet is. De argwaan bij de tante neemt toe en op een dag besluit ze het huis binnen te dringen. Daar treft ze, op bed, de moeder van Robert en Nathaniel aan. Doodgestoken met een mes, de maden lopen uit haar lichaam. Robert, Nathaniel en Fox worden opgepakt. Een lang en slopend proces begint.

“‘Ik heb het gedaan,’ begon Robert. ‘Mijn broer Nattie had een pak rammel gekregen omdat hij eten had gepikt, en ma zou mij ook een pak rammel geven. Toen zei Nattie dat hij haar zou neersteken, maar omdat hij het zelf niet kon vroeg hij of ik het wilde doen. Hij zei: “Als ik twee keer kuch, dan moet je het doen.” Hij kuchte twee keer en toen deed ik het.’” Robert Coombes lijkt een kille jongen. Verdriet, angst en liefde toont hij nauwelijks tot niet. Summercale hanteert gedurende het hele boek een emotieloze, haast journalistieke schrijfstijl. Mede daardoor wordt het mogelijk met afstand naar de 13-jarige jongen te kijken. Als quasi-objectieve verteller hangt ze boven het verhaal en vertelt tot in detail wat er gebeurt. Regelmatig beroept ze zich op kranten en berichten uit die tijd om het verhaal aannemelijk te maken. Daarbij gebruikt ze foto’s en tekeningen uit die tijd om haar verhaal in beeld te brengen. Toch maakt Summerscale ook duidelijk keuzes bij hetgeen ze vertelt. Langzaam maar zeker creëert ze met haar verhaal, hoe objectief het ook lijkt, bij de lezer sympathie voor Robert Coombes. De jongen, die in eerste instantie een kille moedermoordenaar lijkt, krijgt steeds meer begrip. De lezer gaat begrijpen waarom hij tot deze op het oog harteloze daad heeft kunnen komen.

Tot in detail beschrijft Summerscale hoe het proces van Robert, Nattie en Fox eruit moet hebben gezien, aan de hand van berichten en gegevens uit die tijd. Op die manier maakt ze niet alleen het verhaal aannemelijk, maar zorgt ze er ook voor dat de lezer de tijdgeest kan begrijpen. Summerscale onderbreekt Roberts verhaal meerdere malen om de lezer te informeren over gebeurtenissen en personages rond 1890. De ‘hype’ rondom de Penny dreadfuls, het ontstaan van het begrip ‘adolescent’ en de talloze persoonsbeschrijvingen: Summerscale laat met Het opzienbarende verhaal van Robert Coombes zien haar geschiedenis te kennen. Helaas treedt ze daarbij heel erg in detail. Waar die gedetailleerdheid in de beschrijvingen van het proces interesse bij de lezer wekt, veroorzaakt het bij alle uitweidingen naar gebeurtenissen en personages juist voor ergernis. Het verhaaltempo wordt drastisch omlaag gehaald en de lezer wordt opgezadeld met schijnbaar nutteloze informatie in een boek dat al overvol is van informatie. Bovendien bemoeilijkt dit de emotionele betrokkenheid van de lezer. Waar Robert Coombes al moeilijk te bereiken is voor de lezer, wordt dit verergerd door alle uitweidingen die het boek rijk is.

Toch geeft het boek van Summerscale een bijzondere, zeer volledige kijk op het leven van Robert Coombes. Summerscale is duidelijk verder gegaan dan alleen het proces: ze beschrijft hoe Robert Coombes werd zoals hij was en waarom hij werd zoals hij was. Summerscale kiest ervoor ook het leven na het proces te beschrijven en maakt daarbij Robert tot mens. Dit alles verpakt ze in een boeiend, aantrekkelijk en zeer gedetailleerd verhaal. “Hij kwam terug naar Australië in de wetenschap dat hij zich niet alleen staande kon houden in een schokkende, chaotische wereld maar dat hij zich ook eervol kon gedragen. Hij had levens gered.”

Eerder verschenen op: De Leesfabriek