Nonk Theo, een man alleen

In 1954 wordt Theo Schrooten, bekend als Nonk Theo, geboren. Al snel besluit hij zijn leven in Nederland te verruilen voor een pioniersbestaan in Australië. In 2007 zegt neef Ferdi Schrooten zijn bestaan in Nederland op om achter zijn inmiddels overleden Nonk aan te gaan. Hij gaat op zoek naar de sporen van het zwarte schaap van de familie, de man over wie amper over gesproken mag worden. Jaren later verschijnt Nonk Theo en de mijnen, met daarin het prachtige, indrukwekkende verhaal van pionier Nonk Theo.

'Dit waar gebeurde verhaal, idioter dan ik zelf ooit had kunnen verzinnen, heeft me lang genoeg gegijzeld.'

Ferdi reist af naar Australië om het mysterieuze leven van zijn oom Theo in beeld te brengen. Slechts een paar brieven van Theo aan Ferdi’s familie helpen hem daarbij: Theo zou naar Australië zijn, om daar een eigen mijn te bestieren; zijn jongensdroom. Schrooten start zijn verhaal met een boeiende schrijfstijl. Het vlotte tempo, waarbij een soms zangerige toonzetting naar voren komt, maakt het verhaal vanaf de eerste letters aantrekkelijk. Kenmerkende mijnbouwbegrippen als ‘koempels’, ‘pungels’, met daarbij belangrijke historische feiten als de val van ‘Lange Jan’ bezorgen je al snel een goed gevoel: Schrooten kent zijn geschiedenis. De mooie beschrijvingen van de geschiedenis rondom Australische plaatsen helpen daar zeer zeker bij.

Helaas wordt het verhaal rondom Ferdi’s zoektocht al vrij snel langdradig. Schrooten vervalt in het haast eentonig opsommen van gebeurtenissen, reizen en gesprekken waarbij alle sporen dood lijken te lopen. De mooie geschiedenisbeschrijvingen die eerst voldoening gaven, bezorgen je nu een grote hoeveelheid ‘te verwerken informatie’. Daarbij zorgen sommige slecht gekozen formuleringen voor de nodige irritatie: 'Ik heb maar weer eens een interviewtje gegeven' of 'Zal je zien. Strand ik, in het zicht van de haven, door zo’n afgeragd kuttractortje.' Hoewel het taalgebruik in de eerste hoofdstukken van Nonk Theo en de mijnen aantrekkelijk was, lijkt het hier zijn waarde te verliezen.

Met de komst van Johanna wendt het verhaal. Stapje voor stapje begint Ferdi de geschiedenis rondom zijn oom te ontrafelen. Waar het verhaal in eerste instantie vermoeide en leek te verworden tot een onnodige opsomming van reisbestemmingen, creëert Schrooten met Johanna en de vondst van Theo’s mijn rust en maakt hij een boeiend verhaal vol realistische dialogen. Hoe meer Ferdi over het leven van zijn oom te weten komt, hoe overtuigder hij raakt van zijn doel: hij zal het mysterie ‘Nonk Theo’ oplossen. Via prachtige, uiterst gedetailleerde beschrijvingen trekt Schrooten je mee in Ferdi’s obsessie: de papieren Nonk wordt een mens.

Wanneer Ferdi weer in Nederland is, kan hij Theo moeilijk loslaten. Veel meer dan een steenloos graf heeft hij niet gevonden, vragen blijven. De waarheid rondom Theo, zijn processen en ondergang blijft geheim. In 2009 besluit Ferdi wederom naar Australië af te reizen en zijn verhaal af te maken. In dit tweede deel van het boek ontstaat een extra spanningslijn. Ferdi krijgt contact met Bill Stubbs, een advocaat die betrokken was bij het proces van Nonk Theo en compagnon Faltinsky. Schrooten neemt je opnieuw mee naar de belangrijkste plekken in Australië, toont je opnieuw een realistische levensgeschiedenis. Daarbij beschrijft hij de sfeer zó goed, dat je langzaam begrip voor Ferdi opbouwt. Net als hij wil je Theo’s verhaal weten, net als hij ben je gefrustreerd wanneer antwoorden verzwegen blijven: '"aahrg!" krijs ik door de leeszaal, de vuisten gebald in de lucht.'

In Nonk Theo en de mijnen weergeeft Schrooten op prachtige wijze weer hoe de onbekende Theo langzaam echt wordt en hoe hij van hem gaat houden. Hoe meer Ferdi ontdekt over Theo’s leven, hoe duidelijker het wordt dat Theo’s bestaan zwaar was. Verbijsterend, misschien niet bedoeld om opgegraven te worden: 'Ik bedoel, het is een combinatie van eenzaamheid, afzondering van je eigen familie, je eigen achterban. (…) ‘En dan wordt de fles meer dan alleen je vriend,’ zeg ik.'

Met de komst van Nonk Theo en de mijnen blijft Nonk Theo bestaan.