Boeiende wereldgeschiedenis

Neem een stapel oude brieven, lees ze en creëer je verhaal. Péter Gárdos gebruikt de brieven van zijn ouders voor zijn boek Ochtendkoorts. Hij beschrijft het bijzondere liefdesverhaal van zijn ouders, Miklós en Lili. De compositie, waarbij Gárdos ervoor kiest brieffragmenten te combineren met gebeurtenissen, maar zelf het verhaal te vertellen, doet het verhaal goed: Ochtendkoorts bevat een aantrekkelijk verhaal dat boeit van A tot Z.

De zieke Hongaarse Miklós komt aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in een vluchtelingenkamp in Zweden terecht. Van daaruit besluit hij diverse brieven naar Hongaarse vrouwen in andere kampen te schrijven. Al snel start hij een correspondentie met Lili, het meisje dat zijn vrouw zal worden. Vrijwel direct neemt het tempo in de briefwisselingen toe en ontstaan van beide kanten gevoelens. Dan is er voor Miklós maar één optie: hij zal zijn grote liefde willen ontmoeten. Hoewel hij leeft in vrede, blijkt zijn wens niet zomaar in vervulling te gaan.

“Mijn vader had het overdrijven tot een kunst verheven. Als we ons puur tot de feiten willen beperken, moeten we vaststellen dat hij exact achtenhalve dag journalist was geweest.” Gárdos zelf neemt Ochtendkoorts een opvallende plaats in. Hij vertelt het verhaal over ‘mijn vader en Lili’ en de gebeurtenissen als buitenstaander, waarbij hij nuanceert en becommentarieert. Tegelijkertijd vormt hij de auctoriale verteller, die ook bekend is met de gedachten en gevoelens van Lili en Miklós. Daarnaast gebruikt hij fragmenten uit de briefwisselingen om de gebeurtenissen te ondersteunen. Niet alleen verhoogt hij hiermee aannemelijkheid van Miklós leven; de structuur zorgt voor de broodnodige afwisseling in het anders grotendeels spanningsloze verhaal.

Hoewel de thematiek – liefdesverhalen in oorlogstijd – niet nieuw is, weet Gárdos zijn verhaal zo te vertellen, dat het wél boeit. De manier waarop de haast hoofse liefde tussen Lili en ‘mijn vader’ ontstaat, in eerste instantie louter door brieven, ontroert en doet soms sprookjesachtig aan in tijde van en na de oorlog. De schrijnende gang van zaken in de vluchtelingenkampen zet je daarentegen met beide benen op de grond. Waar personages als Judit en Klara summier uitgewerkt worden en daardoor verworden tot voorspelbare types, vermaakt Gárdos Lili en ‘mijn vader’ tot echte personages met gevoelens en wensen; wensen die maar wat moeilijk uitkomen. Daarbij neemt Gárdos de kans de rol van het geloof te bespreken. Middels soms riskante uitingen, zet hij eenieder aan het nadenken over de essentie van het geloof: “’God is jou kwijtgeraakt, goed. Of nee, dat is natuurlijk niet goed, ik klaag Hem ook aan. Ik klaag Hem aan en ik ben boos op Hem. Ook kan ik het Hem niet vergeven! Hoe kon Hij ons dit aandoen? Jou! Hun!’”

“Maar over het belangrijke spraken ze niet. Toen niet, en later ook niet.” De bijzondere vertelinstantie geeft Gárdos de kans het wél te vertellen. Het onbesproken deel wordt besproken, rauw en emotieloos: “Mijn vader vertelde niet dat hij in het concentratiekamp in Bergen-Belsen drie maanden lang lijken verbrandde.” Waar de brieven van ‘mijn vader’ en Lili niet alleen het begin van hun huwelijk vormden, vormden ze ook het begin van Ochtendkoorts. Gelezen, overdacht en bewerkt tot een bijzonder liefdesverhaal met een grauw randje; het randje van de Tweede Wereldoorlog.