Hard en vertederend

Een afstandelijke moeder, een starre zoon, een moeilijke relatie, weinig liefde. Dat is wat Adriaan van Dis in zijn boek Ik Kom Terug beschrijft. De laatste periode van haar leven laat zijn moeder steeds meer los over het verleden, over Indië, de relatie met haar eerste man, haar dochters. Haar zoon, de schrijver, deelt zijn herinneringen aan zijn moeder en hun relatie. Aan hoe hij geworden is, en dat is een eerlijk verhaal. Ook van Dis had het niet makkelijk in zijn leven, zo lijkt hij duidelijk te willen maken. Een deel verduidelijkt hij door de relatie met zijn moeder. Hij, de bastaardzoon, ontstaan uit het zaad van verraad, moest vechten voor aandacht.

Zijn moeder is bijna 100 en heeft een eeuw meegemaakt. Ze heeft verhalen genoeg, als ze maar door haar zoon gekieteld wordt om te vertellen. Zolang hij haar helpt met sterven althans, want op deze leeftijd wil ze dood. “Ook haar flat was levensmoe”. Al snel raakt van Dis in de ban van haar verhalen. Hij wordt een luisteraar en zijn moeder de verteller. Zelf haalt hij ook herinneringen op aan vroegere tijden, soms echt, soms net dromen. Er is één verboden onderwerp: het Japanse kamp tijdens de oorlog. Daar wil ze helemaal niet praten. Ook niet wat er nu in die kist zit, waar moeder en zoon nog eens om gevochten hebben (mooi beschreven!).

Van Dis voegt zich langzaam aan bij zijn moeder in haar verhalen. Tussendoor deelt hij als schrijver mooie zinnen met zijn lezer om zijn gevoel of dat van zijn moeder te verwoorden. “We kletsen wat af, mijn eenzaamheid en ik”. Over de liefde voor tuinieren: “In de grond vond ze het moederschap”. Onduidelijk vindt hij de uitspraak van zijn moeder: “angst is een afgrond en soms moet je springen”.

Het boek komt langzaam op gang en in het begin zijn er zoveel stukken die je waarschijnlijk moet herlezen. Wat wil van Dis jou als lezer eigenlijk vertellen? Of is het een monoloog, een manier om zijn moeder levend te houden, zoals veel zonen willen? Het is ook niet het eerste boek dat over een moeizame moeder-zoon relatie gaat, al is het voor mij de eerste kennismaking. Halverwege het boek komt er ineens vaart in, alsof zijn moeder steeds meer en steeds sneller vertelt. Misschien is dat ook wel de insteek van de auteur geweest; schrijven zoals het proces van verhalen delen door zijn moeder op gang kwam.

Hoewel het verhaal moeizaam begint, blijft er, nadat je als lezer de tijd neemt om stukken goed te lezen, te herlezen misschien, een mooi en persoonlijk verhaal overeind. Eentje die je uiteindelijk toch gelezen wilt hebben. Al was het maar omdat een zoon vertederd zijn stervende moeder tot het einde verzorgt, een mooi beeld!