Lieflijk, aandoenlijk verhaal in de nasleep van de oorlog

Péter Gárdos krijgt na de dood van zijn vader de brieven die zijn ouders in 1946 met elkaar uitwisselden. Daaruit ontstond het gereconstrueerde verhaal van de bijzondere ontmoeting tussen deze twee mensen, zijn vader Miklós en diens geliefde Lili.

Vader Miklós heeft de oorlog overleefd. Met een boot wordt hij vanuit Bergen-Belsen naar een vluchtelingenkamp in Zweden gebracht. Hij is ernstig ziek, net als de andere tweehonderdvierentwintig overlevenden. In een ziekenhuis in Lärbro bemachtigt hij een lijst met 117 vrouwen die uit hetzelfde Hongaarse gebied komen als hij. Ook zij hebben het kamp overleefd en zijn naar Zweden gebracht. Miklós besluit ze allemaal aan te schrijven, op zoek naar een vrouw. En hij krijgt reactie. De jonge Lili leeft honderden kilometers verderop. Ze besluit op een dag deze man terug te schrijven. Er ontstaat een briefwisseling, de kern van het boek, en de wens om elkaar te ontmoeten. Om deze brieven heen vertelt Gárdos het verhaal van Miklós en zijn vriend Harry en Lili en haar vriendinnen Sára en Judit. En de artsen, die Miklós en Lili slecht nieuws brengen maar ze ook willen helpen. De ontmoeting die er uiteindelijk is, zorgt ervoor dat de twee zieke mensen verliefd worden en met elkaar willen trouwen. De vraag is alleen: hoe?

Miklós en Lili hebben gruwelijke dingen meegemaakt. Maar die dingen staan in Ochtendkoorts niet centraal. Dit is geen verhaal over de ellende van de oorlog. Natuurlijk speelt de nasleep van zo’n grootste gebeurtenis mee, maar op de achtergrond. Gárdos schrijft heel luchtig over wat Miklos, Lili en de anderen is overkomen. Die luchtigheid maakt de ellende ook onwerkelijk. Gárdos maakt bovendien weinig woorden eraan vuil. Dat Lili geen Jood meer wil zijn, zegt ten slotte al genoeg. Ochtendkoorts is dan ook vooral een verhaal over hoop, een kans op geluk en op leven. Onderwerpen waar we toch allemaal over willen lezen.

De statige, beschrijvende en afstandelijke schrijfstijl maakt dat Ochtendkoorts niet als een overweldigend boek voelt. Lezen was soms een worsteling. Een worsteling die wel overeen komt met de worsteling van de vluchtelingen en de artsen die hen begeleiden. Kenmerkend is dan ook de gedachte van Miklós over zijn verblijf in Zweden: ‘Wat was hij hier eigenlijk? Een patiënt? Een vluchteling? Een dissident? Een tijdelijke gast?’. Treffend en actueel, dat is het zeker. Net als de worsteling tussen de vrienden en de vriendinnen, vriendschappen die door de omstandigheden soms onder druk staat.

Helaas is het verhaal te beschrijvend, te afstandelijk en te onwerkelijk. De karakters van Miklós en Lili worden niet uitgediept en vooral Lili blijft onderbelicht. Gárdos is vergeten afstand te bewaren tussen hem en zijn vader. De briefwisseling is aandoenlijk, maar voelt soms ook raar aan. Na de ontmoeting tussen Miklós en Lili krijgt het verhaal meer vorm en begint het te leven. Ook dit stuk blijft echter oppervlakkig. Het voelt alsof Gárdos het einde afraffelt omdat vanaf dat moment ook de briefwisseling stopte. Wie door de manier waarop het verhaal is geschreven heen kan kijken of daar juist van houdt, ziet gelukkig een aandoenlijk liefdesverhaal dat in de kern de moeite waard is.