Sober, simpel.... maar toch zo ontzettend diep

De Trooster van Esther Gerritsen lijkt op het eerste gezicht heel sober en simpel. Het slot veroorzaakt echter een knagend en ongemakkelijk gevoel en wanneer het even heeft kunnen bezinken stapelen de vragen zich op. Het verhaal vraagt dan ook om zorgvuldige overpeinzing en toont onze worsteling met menselijke dilemma’s zoals schuld, vergeving, verraad, en troost. Eenvoudige antwoorden schotelt de schrijfster ons niet voor. We moeten het doen met grijstinten net zoals in het echte leven. De lezer blijft tot het einde zoekende.

Jacob, de gelovige conciërge van een klooster ontvangt normaal geen gasten. Het is niet zijn taak en eigenlijk heeft hij liefst niets met ze te maken. Dat verandert wanneer de atheïstische Henry arriveert. Bij afwezigheid van een broeder neemt Jacob de honneurs waar en wijst hem de weg. Henry wint Jacobs hart en ze raken steeds verder aan elkaar verknocht. Maar dan doet Henry iets afschuwelijks. Jacob staat voor een dilemma en komt in ernstige gewetensnood. Moet hij zijn vriend verraden of kan hij beter zijn mond houden?

‘ Vader Jacob, Vader Jacob, slaapt gij nog?’
‘Ja’, zei ik, ‘dat ben ik.’
‘Echt waar?’
‘Nee, die Vader Jacob was iemand anders’

Jacob onttrekt zich het liefst aan het maatschappelijk leven. Zelfs met zijn familie heeft hij niet veel op. Hij bewaart zijn liefde voor een levenloos beeld in de kapel dat weerzin bij de bezoekers oproept. Dat spiegelt zijn eigen mismaakte gezicht en daar vindt hij troost in. Ondertussen kijkt hij neer op de bezoekers en wentelt zich in zijn afzondering. Henry haalt hem met zijn niet aflatende aandacht uit zijn zelfverkozen isolement waardoor Jacob voor het eerst voelt hoe het is om te leven. Zo ziet hij voor het eerst de sterrenpracht aan een nachtelijke hemel en ontdekt God erin. Jacob is ontwaakt.

De personages in deze roman zijn niet simpelweg onder te verdelen in goed of kwaad. Ze bestaan vooral uit grijstinten. In iedereen is wel iets goeds of lelijks terug te vinden. Zo is Henry een katalysator die verandering teweeg brengt. Hij brengt Jacob tot leven waardoor diens geloof verdiept maar verleidt de gelovige Jacob ook tot deelname aan heidense activiteiten. Wanneer Henry ook nog een afschuwelijke misdaad begaat, geraakt de gelovige Jacob in een duivels moreel dilemma. Ook het gedrag van Alicia, de vrouw van Henry roept de nodige vragen op. Is zij werkelijk zo vergevingsgezind of is er sprake van eigenbelang?

Wanneer het verhaal plaats vindt, is het vastentijd in het klooster. Pasen arriveert weldra en de schrijfster laat ons de rituelen zien die hier aan vooraf gaan. Het Paasverhaal kenmerkt zich door thema’s als schuld, verraad, troost, zonde en vergeving. Esther Gerritsen laat deze thema’s op sublieme wijze terugkomen in het verhaal. Haar personages vinden bijvoorbeeld troost en staan voor de keus om een ander al dan niet te verraden of te vergeven. Ze voelen zich ook in meer of mindere mate schuldig en gaan daar elk op hun eigen wijze mee om.
Er is geen duidelijk verschil tussen goed en kwaad, niets is zwart of wit. Het zijn vooral grijstinten die de schrijfster ons voorschotelt. In dit grijze gebied vinden we twijfels, onzekerheden en vragen.

De wisselwerking tussen Jacob en Henry is ook naar de buitenwereld te extrapoleren. De verschillende stromingen in onze wereld zoals bijvoorbeeld het populisme, nationalisme, en socialisme hebben invloed op elkaar. Ook daar is geen pasklaar antwoord op de vraag wat goed of fout is. Elke stroming streeft op zijn eigen manier naar een oplossing voor de problemen die de wereld kent. Waar ligt de grens tussen goed en kwaad?

De Trooster gaat dan ook om meer dan enkel het verhaal van Jacob en Henry, het gaat om ons, om hoe wij verkiezen te leven en hoe we oordelen over anderen. Hoe wij over Jacob en Henry oordelen zegt wellicht meer over onze eigen waarden en normen en ons vermogen tot mededogen en vergeving dan over de personen zelf.
Een allesomvattend antwoord is er niet, wel de vraag wie we zijn en wie we willen zijn.