Verloren taal: een zoektocht naar jezelf

In ‘Verloren taal’ is schrijfster Bronja Pradzny op zoek naar zichzelf en haar moedertaal. Ze is beiden in de loop van haar leven kwijtgeraakt en doet verwoede pogingen om uit te vinden wie zij is en waar zij vandaan komt. Dit lukt niet zonder slag of stoot, er ligt heel wat oud zeer te wachten en heftige emoties passeren de revue.

Bronja is een kind van vluchtelingen wiens vader en moeder zijn gevlucht uit Tsjechoslowakije voor de communisten. Haar opa en oma ontvluchtten het land zelfs tweemaal, eerst voor de nazi’s en later voor de communisten. Een groot deel van haar familie is omgekomen in Auschwitz. Om zich veilig te voelen hebben ze hun Joodse achtergrond weggemoffeld. Dit heeft tot gevolg dat Bronja niet weet wat Joods zijn betekent en wat haar wortels zijn. Samen met haar moeder gaat ze op reis om te achterhalen wat er met hun familie is gebeurd. Tijdens deze reis bezoeken ze Israël, Tsjechoslowakije, Engeland en de Verenigde Staten.

De zoektocht gaat gepaard met veel emoties. Bronja en haar moeder komen meer te weten over hun geschiedenis en ze bemerken dat Hana’s herinneringen en de gegevens uit de archieven niet altijd met elkaar overeenkomen. Bronja loopt tegen het feit aan dat zij haar moedertaal niet kent. Zij reageert buitengewoon emotioneel op communicatie met mensen die Tsjechisch spreken, de moedertaal die zij niet beheerst. Haar reacties zijn buitenproportioneel. Zo reageert ze met woede en noemt ze de dame achter de balie van het nationale archief ‘de Tsjechische miss Piggy’. Het is veelzeggend dat een uitermate onbeschofte en vernederende behandeling door een douanier in Israël minder heftige reacties oproept. Langzaamaan blijken haar extreme reacties het gevolg te zijn van de scheiding van haar ouders en haar weigering om als gevolg daarvan haar moedertaal te spreken. Nu ze volwassen is wil ze haar ‘verloren’ taal terug.

Het boek leest niet vlot. In de dialogen tussen moeder Hana en Bronja is niet altijd even duidelijk wie nu aan het woord is. De ingewikkelde familiebanden zijn eveneens lastig te volgen. Een kaartje met een stamboom zou wel geholpen hebben om nog te weten over wie ze het heeft. Het verhaal is dan ook niet zozeer een historische maar eerder een emotionele zoektocht naar identiteit. Het barst van de emoties zoals woede, pijn, verdriet, angst en weerstand. De vraag die het boek oproept is: Wat is identiteit? Hoe kan ik die vinden en waar? Waar bestaat identiteit uit? Moet ik die in de buitenwereld zoeken? Of zit het in mezelf verborgen? Bronja slaat alle mogelijke wegen in om hierachter te komen. En dat maakt het een boeiend emotioneel verslag over het terugvinden van jezelf.

Verloren taal is de moeite van het lezen waard en maakt duidelijk wat het betekent om een vluchteling te zijn en wat de gevolgen hiervan zijn voor hun kinderen. Het is hiermee een hoogst actueel onderwerp dat de lezer meer begrip bijbrengt over de situatie van vluchtelingen en de invloed hiervan op hun levens. Vluchten doe je niet zomaar.
Daarnaast is het ook een zoektocht naar ‘jezelf zijn’ en overstijgt het de vluchtelingenproblematiek. Voor mensen die niets moeten hebben van ‘emotioneel gedoe’ is dit boek echter niet aan te raden.