Hier ben je veilig - Kristin Harmel
Yona
Twee jaar lang houdt de oude 82-jarige Jerusza een huis in Berlijn in de gaten. Op een donkere nacht in 1922 voelt ze dat de tijd gekomen is om toe te slaan. De bomen fluisteren Jerusza toe dat ze een kind moet redden. Ze klimt het huis in van de machtsbeluste Siegfried Jütter en zijn vrouw Alwine. Wanneer het kleine meisje de oude vrouw in haar slaapkamer ontdekt, begint ze te praten. Is het peutergebrabbel of spreekt het kind werkelijk de Jiddische woorden ‘Dus zent ir’ (Jij bent er)? Jerusza noemt het kind Yona en 20 jaar lang zwerft ze met het meisje door de donkere bossen. Wie is deze vrouw? Is het een heks of goede fee?
Jerusza is een wijze vrouw. Ze leert Yona niet alleen hoe ze kan overleven in het bos. Yona kan ook vijf talen spreken en krijgt les uit de Thora. Wanneer Jerusza in 1941 overlijdt, staat Yona er alleen voor. Snel daarna ontmoet ze verschillende groepen Joden die op de vlucht zijn voor het Naziterreur. Yona zet haar kennis in om de groep te helpen. Na enige tijd ontstaat er een hechte band en wordt Yona een van hen. Yona lijkt de familie gevonden te hebben waar ze altijd al naar heeft, verlangt.
Wanneer Yona op een dag een Pools dorpje bezoekt om hulp te bieden, komt ze oog in oog te staan met een Nazi-officier. Het gezicht van de man roepen mooie herinneringen bij haar op, maar ook heel veel vragen. Wie is ze eigenlijk? Waar hoort ze thuis? Het verhaal, wat begon als een sprookje, veranderd al snel in harde werkelijkheid.
De cover
Hoewel de cover van het boek erg mooi is, had ik graag een andere foto gezien. We zien nu twee meisjes, hand in hand, in het bos lopen. Het grote meisje draagt een offertje in haar hand. Op heel veel oorlogsboeken staan mensen met een koffertje. Dit koffertje staat symbool voor vluchten. In dit verhaal komen ook geen kinderen voor die met hun koffertje naar een onderduikadres of op transport gaan. De foto roept dus verkeerde verwachtingen op. Ook de foto’s op de Engelstalige boeken sluiten niet aan bij de inhoud van het boek. Op beide boeken staat een keurig geklede en gekapte dame die het bos inloopt of inkijkt. Hoofdpersoon Yona leefde al 17 jaar in de bossen toen de oorlog uitbrak; ze moet zeker een zeer verwilderd uiterlijk gehad hebben. Mocht het boek herdrukt worden hoop ik dat uitgeverij De Boekerij een andere foto op de cover plaatst. Bijvoorbeeld van een groep mensen die in het bos verscholen zit of van een verwilderd meisje met een grijsblauw en een bosgroen oog.
Sterren
De Nederlandse titel is erg passend. De woorden Hier ben je veilig worden meerdere malen in het boek gezegd. Jerusza zegt het tegen de kleine Yona als ze haar meeneemt naar het bos. Twintig jaar later zegt Yona dezelfde woorden tegen het meisje Anka als ze haar naar een onderduikadres brengt. De originele titel van het boek is The Forest of vanishing stars. Het eerste boek wat ik van Kristin Harmel gelezen heb, was Zolang er sterren aan de hemel staan. In de boeken die volgden schreef Harmel telkens opnieuw over de sterren aan de hemel. Ook in dit boek speelden de sterren weer een grote rol. Yona leefde dicht bij de natuur. Aan de stand van de sterren kon ze het weer voorspellen en vond ze de weg terug naar huis. Ook zorgde de sterren ervoor dat het bos werd verlicht. Duizenden jaren geleden telde Abraham de sterren aan de hemel. God beloofde hem een nageslacht wat net zo talrijk was als de sterren. Zijn nageslacht was nu in gevaar. Naarmate de oorlog voortduurde werden en er steeds meer Joden werden vermoord, werd het steeds donkerder in de harten van de mensen in het bos. Nu we het toch over sterren hebben. Dit boek krijgt van mij vijf sterren. Kristin Harmel heeft veel onderzoek verricht naar het leven van de Poolse vluchtelingen. Het verhaal is interessant om te lezen, zit goed in elkaar en leest heel fijn. Het is een historisch verhaal met een vleugje magie; ik hou hier van!
Duif
Jerussza gaf Inge de naam Yona, wat duif betekend. Op Yona's arm zat een moedervlek in de vorm van een duif. Wanneer er ontraad was, voelde Yona de duif onrustig fladderen. Een duif staat symbool voor vrede, verzoening en reinheid en is boodschapper van God. Tegenwoordig is de duif ook een teken voor de zorg voor de schepping en het millieu. Liefde en zorg voor de natuur zijn een van de belangrijkste thema's uit het verhaal.
Thema's
Naast oorlog, dood, zelfopoffering, geloof, leiderschap, verloren en gevonden familie, moed, geloof, doorzettingsvermogen, zoektocht naar identiteit en liefde is er veel aandacht voor de natuur (Gods schepping). De vluchtelingen kunnen alleen overleven door één te worden met het bos. Het bos geeft hen voedsel (kruiden, paddenstoelen, vlees, vis en vruchten), onderdak (ze bouwen hutten van takken en bladeren en schuilen in holle bomen) en medicijnen (duizendblad helpt hij de bloedstolling, knoppen van een klitplant zijn desinfecterend) enz. Tijdens het lezen van al dit moois besef je pas goed hoe ver we tegenwoordig van de natuur verwijderd zijn. Bedankt Kristin Harmel dat je ons laat zien dat de aarde onze aandacht nodig heeft.
Woeste woud
Het boek is gebaseerd op waren gebeurtenissen. De Joodse Aron Bielski en drie van zijn broers ontsnapte aan een razzia waarbij 4000 Joden werden vermoord. In het Naliboki-woud, hetzelfde bos als dat waar Yona en haar groep verbleef, richtte Bielski een verscholen gemeenschap op. In 2008 is het verhaal van de vier broers verfilmd. Defiance is een ongelooflijk indrukwekkende film. De foto's in deze blog zijn afkomstig uit de film.
Harmels voorouders van vaders kant zijn afkomstig uit dit deel van Polen. Haar betovergrootvader en moeder zijn al in 1888 van Polen naar de VS geëmigreerd. Wat er met hun familieleden is gebeurd, heeft Harmel nog niet weten te achterhalen.
