Een zoektocht naar identiteit, oorsprong en hoop

In ‘Onder de paramariboom’ reist columnist en schrijver Johan (Johannes Daniël) Fretz (1985) naar Paramaribo, Suriname en het geboorteland van zijn moeder Virginia, voor werk, maar wordt een zoektocht naar identiteit, oorsprong en hoop. Hij won de Boekhandelsprijs met dit boek in 2019 en wordt verfilmd. Deze recensie is gebaseerd op de vijfde druk uit 2020 door Lebowski Publishers.

Het boek bestaat uit 270 pagina’s die zijn opgedeeld in negen dagen, van dag 0 - aankomst in Paramaribo - tot dag 8 - terug naar Nederland. De cover is knal geel met rode en lichtblauwe letters en wat lijntekeningen.

“‘Die zin 'Mijn navelstreng ligt hier begraven.’ Het komt ook voor in een gedicht van opa dat ik pas heb gelezen. [...]’” - Johan tegen tante Enilda

Johan komt aan op Suriname in Paramaribo, op uitnodiging van Yvette om daar interviews te geven en een optreden, en verblijft er een week. In die zeven dagen, tussen verplichtingen door, zwerft hij rond en ontdekt zo het land, de cultuur en de politieke situatie. Hij ontmoet zijn familie, een leuk meisje, en zijn moeder zal later ook nog afreizen naar Paramaribo. Tussen dit alles door wordt ook verteld hoe de moeder in Nederland terecht kwam, zij haar man, Jan, heeft ontmoet en de moeilijke en mooie tijd van het gezin. Ook vertelt Johan over zijn eigen leven, waar vooral racisme, vooroordelen en pesten worden aangehaald.

“Toch kan ik nog moeiteloos de angst oproepen. Ik was acht, zat op een kleedje [...] Op een gegeven moment kwamen er twee witte jongens aanlopen [...] De ene jongen had een spitse gezicht van een gier, de ander leek onschuldig: hij had rode sproeten. Toch was hij het die me in mijn gezicht spuugde. Meteen daarna gaf de gier me een harde tik op mijn gezicht, met de vlakke hand.” - Opgehaalde herinnering

Op energieke, vrolijke wijze brengt Johan Fretz zijn verhaal, waar naast serieuze momenten ook wat humor in zit. Zo vertelt Johan openlijk over zijn gevoelens voor een meisje, maar ook over zijn schaamte tijdens een bepaald optreden. Ook maakt Johan duidelijk hoe de relatie tussen hem en zijn ouders is, hoe zijn ouders zijn en hoe dit zijn jeugd heeft beïnvloed. De cultuur beschrijft Johan duidelijk via observaties, door over de mensen te schrijven die hij heeft ontmoet en situaties. Er wordt ook een beetje historie door Johan in gemengd.

“‘Ik ben hun zusje niet meer. Ik ben een vrouw van zestig. Hun gelijke. Dat willen ze niet inzien. [...]’, zegt ze, en dan ‘Hai baia.’” - Virginia- de jongste van 11 kinderen - over haar zussen

Het boek is meer non-fictie dan een roman, geschreven als een reisverslag, maar op geen moment werd het saai. Er waren wel hier en daar wat zinnen met woorden die werden omgedraaid of ontbraken. Het verhaal zat zo vol energie dat stoppen met lezen bijna niet lukte. Ook veel geleerd van Suriname, al ging het niet heel diep.