Beklijvend lijdensverhaal in een modern kleedje

‘De trooster’ is een roman geschreven door Esther Gerritsen, is genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs , werd uitgegeven door De Geus en telt 135 blzn.
In ‘De trooster’ maken we kennis met de aanvankelijk intoverte Jacob die als conciërge inwoont in een klooster en mediafiguur Henry Loman die tijdelijk zijn intrek neemt in het klooster.
Jacob die al van bij zijn geboorte een afwijking aan één kant van zijn gezicht heeft, heeft mede daardoor een aparte manier van omgaan met zijn medemens ontwikkeld.
Wanneer ik alleen ben hou ik van mijn gezicht; waar ik niet van hou is hoe de mensen naar mij kijken. Vaak krijg ik zo’n al te vriendelijke glimlach, die je een jong kind geeft dat je niet wilt afschrikken. De mensen glimlachen naar me als naar iemand die troost nodig heeft. Zo herinneren ze me steeds weer aan mijn gezicht met hun spiegel van medelijden (p.6)
De komst van Henry Loman, vlotte babbel, man van de wereld, maar tegelijkertijd ook een man die op zijn beurt een zware last meetorst, maakt dat Jacob anders gaat staan in zijn relaties tot zijn medemens, verandert en zijn blik veruimt op de hem omringende wereld.
Samen gaan ze op weg naar Pasen, doorlopen ze de rituelen van de Goede Week met Jacob als gids en Henry als verwonderde aanschouwer. Terwijl er zich tussen de twee mannen een aparte ‘vriendschap’ ontwikkelt, worden zij elk geconfronteerd met hun morele dilemma’s, lijken zij onder elkaars invloed te evolueren naar een betere versie van zichzelf, maar maken dan keuzes die hun band danig op de proef stellen, die hen weer naar af brengen. Heaven can wait?
Vermits ik het ebook las, was de cover het eerste wat ik onder ogen kreeg. En wat een cover?! Blijkt dat het een fragment weergeeft uit een schilderij van Jheronimus Bosch (De Tuin der Lusten). Op een sombere achtergrond (het aardse leven?) zijn twee duivelse figuren te onderscheiden. De ene lijkt de weg aan te geven, de andere wordt de weg getoond en zit op één of ander gedrocht uit de onderwereld,dat met moeite zijn gewicht (zijn zonden?) lijkt te torsen. In zijn hand houdt hij een lans (?) vast. Zit er aan het einde een spons, zoals de spons gedrenkt in zure wijn die Jezus kreeg aangeboden toen hij op Goede Vrijdag, genageld aan het kruis zijn lijdensweg helemaal door moest gaan? En dan de ladder? Is het de ladder die naar de hemel leidt? Vermits ze neerligt, ben ik geneigd te denken dat de figuren op de cover er niet in geslaagd zijn hun tocht tot een goed einde te brengen.
Vanaf de eerste bladzijde word je in de wereld van Jacob gezogen. Al telt het ebook slechts 135 blzn, toch ben ik er een tijdje mee zoet geweest. Het cliché dat het boek leest als een trein gaat voor mij niet op.
Het schetsen van de gevoelswereld van Jacob loopt als een rode draad door de roman; de woorden ‘troost’, ‘trooster’ zijn sleutelwoorden die om de zoveel bladzijden opduiken gekoppeld aan verschillende personages en situaties.
De mooie beeldspraken, de uitwerking van de gevoelens en gedachten van de personages die telkens een zekere gelaagdheid hebben, doen je om de zoveel lijnen halt houden om de inhoud, de draagwijdte ervan te overdenken.
Zo legt Esther Gerritsen ons een aantal dilemma’s voor: aantrekken of afstoten, twijfel of zekerheid, innige vrede met het leven, luiheid, niet ingrijpen of toch wel ingrijpen, Gods huis binnen de kloostermuren of Gods huis buiten de kloostermuren, inkeer of ommekeer, …
In dit gemoderniseerde lijdensverhaal neemt de lezer deel aan de katholieke christelijke rituelen die het feest van Pasen voorafgaan en en passant laat Esther Gerritsen in deze toch wel korte roman heel wat thema’s de revue passeren en wel zodanig dat je er vanzelf over begint na te denken, er probeert invulling aan te geven: hoogmoed, eenzaamheid, weerzin, jaloezie, inkeer, zonde, boetedoening, vergeving, lijden, verantwoording afleggen, de schoonheid van (nieuw) leven/van de natuur, …
Een vraag die bij mij is blijven hangen: Gaan wij over wat iemand verdient? (p. 105)
Esther Gerritsen is een meesteres in het uitwerken van haar personages. Zij zijn zoveel meer dan wat we op het eerste zicht lezen. Ik heb het verhaal meerdere keren gelezen om de personages nog beter te leren kennen, te herontdekken. Ik mocht dit boek lezen in leesclubverband op Hebban en hoe verder de leesclub vorderde, hoe meer laagjes ik ontdekte voor elk personage. Het heeft mij zeker geholpen om laagje na laagje af te pellen en te ontdekken wat voor mens Esther Gerritsen met elk personage heeft willen neerzetten.
Deze roman is voor mij absoluut nog niet ‘uitgelezen’. Het verhaal is zo krachtig en op een geheel, voor mij althans, vernieuwende manier gebracht dat het nog lang na het lezen ervan uitnodigt tot interpretatie. Wat een pareltje! Dat ik nog nooit iets gelezen had van Esther Gerritsen mag wel gezien worden als een enorm ‘gat in mijn cultuur’, zoals ze hier zeggen, maar ik ben zeer gemotiveerd van plan om dat zo vlug als mogelijk op te vullen.
4****