De vernietigende kracht van verbeelding

Marente de Moor (1972) debuteerde in 2007 met De overtreder, dit eerste boek werd gevolgd door De Nederlandse maagd in 2010. Deze roman won de AKO Literatuurprijs en de European Union Prize for Literature. Ook de daaropvolgende boeken werden genomineerd voor en bekroond met verschillende prijzen. Het werk van De Moor is in meer dan tien talen vertaald. De schrijfster weet in 2018 weer een bijzondere roman af te leveren: Foon. 

De Moor woonde vlak na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie acht jaar in Rusland, de Russische ‘wildernis’ is de perfecte setting voor het verhaal over Nadja en Lev. Het biologenechtpaar, dat vroeger een asiel voor verweesde berenwelpen runde, is alleen achtergebleven in de Russische bossen, ver van de samenleving die ze ooit ontvluchtten. Naast Levs geheugenverlies en Nadjas strijd tegen het verleden, wordt het echtpaar sinds een tijd ook geplaagd door een merkwaardig geluid, een allesoverstelpend trompetgeschal dat uit de hemel lijkt te komen.

De stijl in Foon is prachtig, het is geen boek dat je snel even tussendoor leest, maar dat maakt het niet minder de moeite waard. Op zoek naar prachtige zinnen blijf je al op de eerste pagina’s strepen, maar het verhaal van Nadja en Lev is er een waar je je aandacht bij moet houden. Een paar keer vraag je je als lezer af waar het naartoe gaat, er zijn veel raadsels en geheimen in het leven van Nadja, maar blijven we in haar herinnering of komen we ooit achter de gehele waarheid?

“Misschien draait het leven om wat we kiezen te vertellen.”

De verhaallijn van het eenzame heden wisselt De Moor af met het verleden, de relatie tussen professor Lev en zijn student Nadja, hun vroegere leven, familie en de verhalen over de dieren die zij opvingen. De zoektocht naar een verklaring voor het allesomvattende geluid; het einde der tijden, of toch iets tektonisch? De kracht en grilligheid van de natuur staan centraal, de verwoestende dreiging constant op de loer.

De Moor weet de verschillende thema’s in haar roman op meesterlijke wijze met elkaar te verbinden, hierdoor ontstaat vanaf de allereerste pagina een onheilspellende en mysterieuze sfeer die de aandacht van de lezer tot het eind toe vasthoudt. De eenzaamheid en de verbeelding, identiteit en de kern van de mens, vrijheid en verhalen vormen de kern van Foon. Het christelijke geloof gecombineerd met Russische sprookjes en folklore, met tovenarij en verbeelding:

“Mensen die bang zijn voor geluiden zijn bang voor hun verbeelding.”

Nadja slaat keer op keer op de vlucht, voor alles en iedereen in haar leven. Past haar verhaal zodanig aan dat ze met haar eigen trauma’s kan leven. Ze speelt continu een andere rol, past zich aan aan haar omgeving om binnen het verhaal te passen en geobserveerd te kunnen worden: “Angst bezweren met sprookjes. […] Verbeelding is nuttig, evolutionair nuttig gebleken.” De herinneringen aan het verleden worden diep weggestopt, maar uiteindelijk ontsnap je niet aan de realiteit.  

Uiteindelijk krijgt de lezer dan toch het gehele verhaal te horen, terwijl Nadja blijft vluchten in haar aangepaste verhalen. Voor haar bestaat er geen werkelijkheid meer, haar verbeelding is erin geslaagd die te vernietigen. Foon is een prachtige roman waarin mooie zinnen over elkaar heen buitelen zonder pretentieus te worden, die een sfeer van begin tot eind weet vast te houden en die een bijzonder verhaal vertelt over het menselijk wezen, eenzaamheid, onze natuur en de superkracht van onze verbeelding en onze verhalen om ons daaraan te onttrekken.