Een fenomenaal bouwwerk, maar geen allemansvriend

Dune is een fantastisch boek, maar zeer zeker géén allemansvriend. Ik denk dat veel mensen er aan beginnen en ergens gaandeweg stranden op de behoorlijk complexe samenlevingen, familiebanden, volkeren en religies die met een behoorlijke vanzelfsprekendheid door het boek meanderen.

Wie zich daar niet door laat afleiden en wat hardnekkig is in het doorgronden van die volkeren, planeten, religies, flora en fauna, families en religies wordt getrakteerd op een juweel van een verhaal dat qua verhaallijn heel mooi is en een soort messiaans verloop kent, maar ook op een zeer intelligent samengeweven wereld waarbij elk gebruik geworteld is in een context die steeds klopt. Er lopen meerdere lagen door het verhaal heen en het boek is mede daardoor zo ontzettend knap geschreven dat ik me afvraag hoe de auteur dit voor elkaar heeft gekregen.

Qua rijkdom van de unieke en eigen context van het boek doet het me denken aan de boeken van Tolkien, die ook een tamelijk idioot volledige rolopvatting had als schepper van een wereld (daar waar het woord schrijver niet voldoende is om de rol van de maker te vangen). Nou, dat zelfde heeft Frank Herbert in Dune: al is de wereld totaal anders dan die van Tolkien, het is net zo compleet. Daarbij hoef ik alleen maar te verwijzen naar de vele tientallen pagina's achterin het boek waarin, als een soort verantwoording, de hele ecologie en de hele religieuze ontwikkeling van Herberts wereld wordt toegelicht. Alsof hij slechts de observerende verslaggever is, in plaats van de schepper van die hele wereld. En dit kent een detaillering die een feest voor maniakale fanatici, maar een afgrijzen voor de nietsvermoedende vakantieliteratuur zoekende toerist zullen zijn.

Al met al heb ik het boek met veel bewondering gelezen en om die reden vijf sterren gegeven.

En ter afsluiting nog een mooi citaat van Herbert, dat ergens in de bijlagen zit verstopt: “Godsdienst moet een uitlaat blijven voor mensen die zeggen: ik ben niet het soort persoon dat ik zou willen zijn. Religie mag niet verworden tot een bouwsel van voldane mensen”