Een bijzonder sterke roman

Schotland laat zich graag voorstaan op alles wat de hedendaagse toerist zich wenst: eeuwenoude kastelen, schitterende meren, Highland Games en Festival Fringe en, last but not least, de Edinburgh Military Tattoo. Schotland heeft echter ook een duistere kant; dat weten de fans van Kate Atkinson, Ian Rankin, Denise Mina en Stuart MacBride (en nog wat andere Schotse misdaadauteurs) maar al te goed. Als we mogen afgaan op hun gezamenlijke oeuvre, vloeit het bloed vaak rijkelijk in de straten van Edinburgh, Glasgow en Aberdeen. Sinds de verschijning van The Blackhouse, het eerste deel van de Lewis-trilogie van Peter May, weten we dat het ook op de Hebriden niet pluis is.

In een oude boerenschuur op Lewis, het meest noordelijke eiland, wordt het lichaam van een man gevonden, toegetakeld op een manier die iedere verbeelding te boven gaat. Omdat de moord nagenoeg identiek is aan een moord die eerder dat jaar in Edinburgh gepleegd werd, wordt rechercheur Fin MacLeod naar het eiland gestuurd. Hij kent de zaak als geen ander; bovendien is hij op Lewis opgegroeid. Daardoor is hij waarschijnlijk beter dan een politieman ‘van buiten’ in staat tot de gesloten gemeenschap door te dringen. Veel succes heeft hij aanvankelijk echter niet. Verdachten zijn er wel, maar een motief ontbreekt. MacLeod weigert echter zijn zoektocht op te geven, ondanks dat de inspecteur die het onderzoek leidt, hem al na enkele dagen terug wil sturen. Zijn pad kruist dat van oude bekenden, vrienden én vijanden van vroeger. Allemaal hebben ze hun geheimen en verhalen en langzaam maar zeker wordt duidelijk dat er in MacLeods verleden dingen gebeurd zijn die hij jarenlang heeft verdrongen. Maar nu, achttien jaar nadat hij het eiland heeft verlaten, blijkt er geen ontkomen aan. MacLeod moet niet alleen een moord oplossen, maar ook afrekenen met een verleden dat nooit is verwerkt.

The Blackhouse is een bijzonder boek. Geen echte thriller, maar meer een 'Bildungsroman' met een spannende verhaallijn. In uitvoerige flashbacks blikt de verteller terug op de jeugd van Fin MacLeod: op de pesterijen uit zijn lagereschooltijd, op zijn moeizame relatie met het meisje Marsaili, op het erotisch avontuur dat een van zijn vrienden voor altijd had verlamd en natuurlijk op de reis naar de onherbergzame rots An Sgeir, waar de mannen van Lewis ieder jaar heengaan om jonge jan-van-genten te slachten. Het had hem bijna het leven gekost, terwijl de vader van een van zijn vrienden er dodelijk was verongelukt. Het zijn vooral die dramatische gebeurtenissen die bijna twintig jaar na dato nog één keer moeten worden herleefd; daarvan wordt MacLeod zich steeds meer bewust.

The Blackhouse is een goed voorbeeld van het 'tartan noir', een genre binnen de Schotse misdaadliteratuur dat onder meer gekenmerkt wordt door een grote mate van zwartgalligheid. Het vertelt over vergeefsheid en mislukking, over levens die nooit gebracht hebben wat de mensen ervan verwachtten. Dat geldt voor MacLeods vrienden, die op het eiland zijn gebleven, maar ook voor de hoofdpersoon zelf. Ooit heeft hij zijn verleden de rug toegekeerd om in Glasgow te gaan studeren, maar een bul leverde het hem niet op. Hij is getrouwd met een vrouw van wie hij nooit echt heeft gehouden en de zoon die ze kregen, is kort geleden verongelukt, acht jaar oud. En dan zijn er nog de foute keuzes uit zijn verleden. Fin MacLeod is een loser, zoals de hoofdpersoon in een tartan noir hoort te zijn. Ook een ander tartan-noirmotief wordt door May op een prachtige, indringende manier verbeeld, namelijk de tegenstelling tussen boven- en onderwereld. In dit geval is dat het schrille contrast tussen de ongenaakbare schoonheid van de natuur op Lewis en de verstikkende wurggreep waarin het eiland zijn bewoners houdt.

The Blackhouse is ondanks alle naargeestigheid een bijzonder sterke roman die zich uitstekend staande houdt te midden van al het Scandinavische geweld dat het genre al enkele jaren in een ijzeren greep houdt. Ik hoop dan ook dat May erin geslaagd is het niveau van The Blackhouse in het tweede deel van de trilogie, The Lewis Man, te evenaren.