De dichter, de journalist en de gevangene

Alleen de bergen zijn mijn vrienden: Verslag uit de Manus-gevangenis van Behrouz Boochani is een krachtige, poëtische getuigenis waarin Boochani zijn ervaring als journalist en dichter alle eer aandoet.

In 2013 ontvlucht Koerdisch journalist en dichter Behrouz Boochani zijn geboorteland Iran. Op een gammele boot tracht hij samen met een twintigtal andere lotgenoten via Indonesië Australië te bereiken. Op zee worden ze opgepakt en via Kerstmiseiland komen ze zonder aanklacht of proces op Manus, een eiland bij Papoea-Nieuw-Guinea, terecht. Boochani zal er bijna zes jaar worden opgesloten. ‘Alleen de bergen zijn mijn vrienden’ vertelt zijn verhaal van Indonesië tot bijna-Australië.

Zelden zijn analyses van een politiek systeem zo poëtisch beschreven als in dit boek. De ideologie achter het Australische asielbeleid is voor Boochani de motor van een systeem dat er enkel op gericht is om te onderdrukken. Zijn beschrijvingen van de gevangenis, medegevangenen, de jungle en de hitte worden met treffende personificaties en vergelijkingen kracht bijgezet.

- Wanneer de frustraties van de gevangenen hun hoogtepunt bereiken, in die gevoelige uren waarin de zon haar vinger recht in de ogen van de gevangenen lijkt te prikken, slaat de generator die verantwoordelijk is voor alle elektriciteit af. De gevangenis weet het even niet meer en stort in. -

Bovendien gebruikt Boochani, om zijn lotgenoten niet in gevaar te brengen, geen echte namen maar pseudoniemen die een speciale esthetische, betekenisvolle functie vervullen.

- Nu komt de zoon – de Vader van het Kleine Kind – er ook bij en hij probeert de bewaker te overtuigen. Met tranen in zijn ogen is zijn pleidooi nog sterker dan dat van de Man met de Dikke Snor. -

Dit is het verslag van Boochani. Enkel van Boochani. Het is zijn visie op het systeem, zijn visie op de medegevangenen en zijn visie op de bewakers in Manus. Hierdoor krijgen zijn analyses een goed-tegen-kwaad karakter waarin de gevangenen goed zijn en het systeem met zijn bewakers slecht. Deze polarisatie wordt naarmate het boek vordert explicieter. Zo is de Manus-gevangenis eigenlijk het Manus Island Regional Processing Centre geen gevangenis maar Boochani hernoemt het en neemt het conceptueel in bezit. Het geeft ‘Alleen de bergen zijn mijn vrienden’ een extra krachtlaag die duidelijk maakt wat gevangenschap met mensen doet.

- Eenvoudig gezegd: een gevangene komt ruimte tekort om medelijden te voelen voor een andere gevangene, en diens pijn te incorporeren in die van hemzelf. Dat is de realiteit van de gevangenis. -

Hoewel het boek gaat over gevangenschap, illegale gevangenschap, laat dit boek zich niet opsluiten in een vakje. De academische en journalistieke achtergrond van Boochani zorgt voor een sterk analytisch essay. Anderzijds geven de poëtische, persoonlijke bedenkingen het geheel geen zakelijk karakter, maar biedt het een unieke fictieve insteek. Hierdoor is het moeilijk om ‘Alleen de bergen zijn mijn vrienden’ een genre toe te kennen. ‘Alleen de bergen zijn mijn vrienden’ is door zijn veelzijdigheid een boek dat aanspreekt. Een boek voor iedereen.

Deze aanklacht op illegale gevangenschap leest als een roman en misschien is het dat ook. De beeldende beschrijvingen zorgen ervoor dat Boochani’s getuigenis geen zakelijk verslag is, maar een boek, een verhaal, een interpretatie die elke lezer met verstomming zal slaan.