Hij was als een engel

Osamu Dazai is een grootheid in Japan. Zoon van gegoede ouders. Geboren in 1909. Pleegt samen met zijn vriendin zelfmoord in 1948. Als Mens Mislukt heeft hij dan net voltooid. Het zal zijn laatste roman zijn. Verschenen in 1945. Vertaald in het Nederlands in 2024.

Het verhaal van Als Mens Mislukt wordt omlijst, in de vorm van het eerste en laatste hoofdstuk, door een drietal foto’s en een paar dagboeken die de schrijver krijgt van de uitbaatster van een kroeg in Tokyo. Het verhaal van Yozo Obo.

Het verhaal is gesitueerd in Tokyo in 1930-1932 en kent een dramatisch verloop. Yozo heeft een goed stel hersens. Kan goed leren. Als kind voelt hij echter geen aansluiting met zijn leeftijdsgenoten. Hij lost dat op door voortdurend grappen te maken en de clown uit te hangen. Het resultaat is dat zijn binnenwereld gescheiden raakt van zijn buitenwereld. Iets wat door Dazai zeer overtuigend beschreven wordt.

Yozo is een people pleaser. Hij kan geen nee zeggen. Dat betekent dat hij meedeint op de golven van de mensen die hij tegenkomt. En dat pakt niet goed uit. Hij leert op de kunstacademie Horiki kennen. Dat wordt zijn drinkmaat. Regelmatig worden zij enorm dronken. Deze Horiki heeft iets duisters en destructiefs. Hij lijkt een beetje op een parasiet en, voor een deel, te leven op de levensenergie van Yozo.

De vader van Yozo is parlementariër in Tokyo en Yozo woont in zijn villa met bedienden. Vanaf het moment dat zijn vader Tokyo verlaat, de villa verkoopt en teruggaat naar zijn geboorteplaats, is Yozo op zichzelf aangewezen en glijdt langzaam maar zeker af naar de zelfkant van de samenleving. Het contact met zijn familie, en daarmee ook de reguliere toelage, gaat verloren.

Intrigerend zijn zijn relaties met vrouwen. De eerste die hij ontmoet is Tsuneko met wie hij zelfmoord probeert te plegen door de zee in te lopen. Yozo overleeft het voorval, Tsuneko niet.
Daarna ontmoet hij Shizoku. Een vrouw met een dochtertje Shigeko. Hij verlaat hen omdat hij bang is het geluk tussen moeder en dochter te verstoren. Hij zal hen nooit meer zien.
Hij belandt in een kamer boven een bar in Kyobashi waar hij Yoshi ontmoet. De derde vrouw van betekenis. Hij trouwt met haar maar raakt weer aan de drank. Uiteraard samen met zijn foute vriendje Horiki. Hij doet een zelfmoordpoging met de pillen van zijn vrouw. Mislukt. De afstand tussen Yoshi en Yozo wordt groter en groter.
Het zijn in dit boek met name vrouwen die zich om Yoshi bekommeren, hem redden. En voor hem zorgen. Hij laat ze echter allemaal vallen. Het waarom wordt niet helemaal duidelijk.

Uiteindelijk raakt Yoshi verslaafd aan de morfine, krijgt tuberculose en belandt in een kliniek. Daar wordt hij na een aantal maanden uitgehaald door zijn broer die hem terugbrengt naar zijn geboortegrond. Hun vader is overleden. Zijn broer koopt een huis voor hem in een naburige stad. En daar eindigt het verhaal. Yozo is zevenentwintig.

“Het is de schuld van de vader… De Yo die wij hebben gekend was heel zachtaardig en gevoelig. Als hij niet zoveel had gedronken, of nee, ook al dronk hij … Hij was als een engel, zo’n goeie jongen.’, laat Dazai de uitbaatster van de kroeg in Tokyo, van wie hij de foto’s en dagboeken heeft gekregen, zeggen.

Een indrukwekkend boek. Met name omdat je onderdeel wordt van de denkpatronen van Yozo. Je voelt zijn onmacht, zijn worsteling en beklemmende eenzaamheid, van zeer nabij. Je kruipt in de huid (en het hoofd) van Yozo. Het is een diep-psychologische roman. Maar wel uit de jaren ‘30 van de vorige eeuw. Freud was net pas uitgevonden zullen we maar zeggen. Dus toen was een roman als dit helemaal niet vanzelfsprekend.

In het nawoord gaat vertaler Luk Van Haute in op de vraag of de roman autobiografische elementen van Dazai bevat. Er zijn behoorlijk wat parallellen te trekken. Toch komt hij tot de conclusie dat het boek weliswaar gelijkenissen kent, maar niet autobiografisch is. Mijn gevoel zegt echter dat dit wel degelijk de binnenwereld weergeeft van iemand die uiteindelijk zelfmoord zou kunnen plegen. Het is die binnenwereld die ik als autobiografisch zou betitelen. Ik sta er echter te ver van af om daar een sluitende conclusie over te mogen trekken.

Ik kan mij voorstellen dat deze Osamu Dazai als een groot schrijver te boek staat. Ben benieuwd naar zijn verdere werk!