King -crazy

Ik ben een fan van Walter Isaacson, die prachtige boeken heeft geschreven over grote namen als onder andere Einstein, Steve Jobs en Leonardo da Vinci. Ik ben geen fan van Elon Musk. Zeker niet na zijn laatste ongenuanceerde en omstreden optreden als buiten-parlementaire sloper van instituties in Amerika. Toch was dat wel één van de redenen om mij juist nu in deze man te verdiepen. Wie is hij en wat drijft hem?

Voor dit boek heeft Isaacson Musk twee jaar op de voet gevolgd, 195 interviews gehouden met aan Musk gerelateerde namen en een dik boek geschreven met 95 hoofdstukken. Het boek ziet er verzorgd uit. De hoofdstukken zijn relatief kort (gemiddeld zo’n 7 pagina’s) en leest daardoor uitermate vlot. Isaacson is een goed schrijver met een heldere stijl. Je raakt al heel snel in de ban van het boek.

Twee jaar lang Musk volgen, de vele interviews en achtergrond onderzoeken staan garant voor een inhoudelijk goed doortimmerd verhaal. Het boek geeft een heel compleet beeld van Musk. Van zijn geboorte tot recent. Niet zo recent dat zijn periode als ‘Minister of Demolition’ is meegenomen. Maar dat kan je zo invullen.

Musk wordt neergezet als een zeer gedreven man die een harde jeugd heeft gekend. Opgegroeid in Zuid Afrika. Geslagen en vernederd door zijn vader en medeleerlingen op school en als 18-jarige met zo ongeveer niets in Amerika beland. Zoon van een zeer dominante en gewelddadige vader, met wie Musk geen contact meer heeft, en een model-mooie moeder. Zij scheiden en moeder Mayes neemt haar drie kinderen (Naast Elon is er nog een jongere broer Kimbal en zus Tosca) mee.
In Amerika belandt wordt Musk al op jonge leeftijd miljonair door de verkoop van een door hem en zijn broer opgezet bedrijf in adres- en kaartgegevens; een van de eerste online Gouden Gidsen in Amerika met de naam Zip2. Hij is dan nog net geen 27 jaar. Het verdiende geld investeert hij in andere avonturen. Tegenwoordig is hij de rijkste man op aarde en bezit de bedrijven SpaceX en Starling, Tesla, The Boring Company, Neuralink, Twitter en X.AI. Allemaal bedrijven waar hij zeer direct en persoonlijk bij betrokken is.

Uit het boek komt een beeld naar voren van een Musk die heel veel risico’s neemt, die hem naast successen ook grote tegenslagen oplevert. Iemand die zijn personeel onder enorme druk zet. Onhaalbare deadlines stelt, die ook meer niet dan wel gehaald worden. Die zowel uitermate enthousiast als uitermate onbeschoft kan zijn. Enorm hard werkt en dat ook van zijn mensen eist. Redelijk ongeschikt is voor duurzame relaties. Hij heeft in 5 relaties in totaal 14 kinderen verwekt. Iemand die alle vaststaande feiten ter discussie stelt en vaak gelijk heeft. De boel regelmatig opschudt en ontregelt ook als dat volstrekt onnodig lijkt. Heel veel mensen onderweg verliest. Door ontslag. Of door vertrek uit eigen beweging, maar toch meestal het eerste. Hij verliest zichzelf in redeloze tirades en woede-aanvallen. Leeft op Red Bulls. Is heel vaak hyper, maar ook vaak depressief. Kan geen menselijk contact leggen. Woont veel in zichzelf. Is sinds jong verslaafd aan videogames. Werkt dag en nacht. Gebruikt amfetamines om op de been te blijven.

Isaacson beschrijft Musk zonder dat hij een uitgesproken eigen mening laat zien. Hij blijft neutraal en observerend. Hij legt met name vast wat er gebeurde en beschrijft het effect op anderen. Dat is knap gedaan. Hij laat daarmee het oordeel bij de lezer. Behalve op de laatste 3 pagina’s waar hij iets van een conclusie formuleert. Heel kort. Daar stelt hij simpelweg dat Musk veel bereikt heeft en vat de verdiensten samen. Hij constateert daarbij dat Musk daarbij vaak over grenzen is gegaan of daarbij in de buurt is gekomen. Maar dat wellicht dat de enige manier is om zo succesvol te zijn met innovaties. Hij refereert daarbij aan Steve Jobs die deze gedragskenmerken ook had en waarvan Isaacson ook een biografie heeft geschreven. Kortom: het is dus aan de lezer zelf om er iets van te vinden.

Musk heeft het Syndroom van Asperger, een vorm van autisme. En hij gebruikt zware medicijnen als anti-depressiva als Ketamine. Ook zijn er signalen van drugsgebruik, maar al te diep gaat het boek daar niet op in. Asperger wordt aangevoerd als één van de verklaringen van zijn bizarre, volstrekt contactgestoorde gedrag.

Naast zijn ziekte lijkt ook, wat Isaacson ‘King crazy’ gedrag noemt, een belangrijke rol te spelen. Eenmaal koning geworden kan je je alles veroorloven wat je wil. Je gelooft in je eigen genialiteit en verzamelt alleen maar getrouwen om je heen. Tegenspraak wordt niet getolereerd maar geëlimineerd. Zo ontstaat er een giftige cocktail waarin grensoverschrijdend gedrag het nieuwe normaal wordt. Musk wordt eigenlijk nooit door iemand aan- of tegengesproken, valt op in het boek. En hij is er een meester in om een omgeving te creëren waarin dit gedrag genormaliseerd is. Tegenspraak wordt gezien en bestempelt als verraad. Isaacson lijkt in zijn summiere evaluatie aan het eind de conclusie te trekken dat zonder dit gedrag er wellicht ook niet zoveel baanbrekende vernieuwing mogelijk zou zijn. Nu is het ontegenzeglijk dat Musk succes heeft. Kijk naar Tesla en SpaceX, maar in het boek komt toch ook een (voor mij althans) onverwacht lange lijst van falende initiatieven voor. Het meest in het oog springen de gebeurtenissen bij Twitter in deze. Hij weet in no time in waarde van dit florerende bedrijf te decimeren door doldrieste, en weinig doordachte, ad hoc en irrationele besluiten. Besluiten die Musk zelf beschrijft als gedreven door een briljante toekomstvisie.

In de Twitter case komt ook het inconsequente gedrag van Musk helder naar voren. Hij is vóór vrije meningsuiting en tegen censuur. Hij vindt dat Twitter de rechterkant van het politieke spectrum te weinig aan het woord laat. Hij vindt dat alles gezegd moet kunnen worden. Vrije meningsuiting creëren en zekerstellen is voor hem één van de drijfveren om Twitter te kopen. Eenmaal eigenaar schaft hij alle vormen van content-moderatie af. Maar wanneer er op Twitter negatieve berichten geschreven worden over Musk zelf blokkeert hij deze auteurs en gooit ze zelfs van Twitter af en zorgt er voor dat de Posts niet meer zichtbaar zijn. Zo ver het onderwerp ‘vrije’ meningsuiting.

Wat tevens een patroon is iedereen het absurde gedrag van Musk bagatelliseert en goedpraat: wat hij zegt niet je niet letterlijk nemen. Of: hij bedoeld dat niet zo. Ook Musk zelf draagt daar aan bij. Zegt dat hij nu eenmaal zo is en dat hij daar niet heel veel aan kan doen. Hij is ook naar een mens.
Dat daarbij vele grenzen overschreden zijn lijkt een bijzaak.

Musk gelooft in zijn eigen genialiteit. En hij heeft de middelen om zijn eigen gelijk te organiseren. En dat lijkt zijn geluk te zijn. Of zijn impact op de wereld nu zo positief is valt oprecht te betwijfelen.

Maar toch: een uitstekend boek!