Tropenkolder

Anna Prinsenhoek wordt als baby te vondeling gelegd op de hoek van de Prinsengracht en de Oude Looiersstraat te Amsterdam. Ze groeit op in het Burgerweeshuis, maar lijkt haar draai nooit helemaal te kunnen vinden.
Op een dag ziet ze in een krant een bericht van een Nederlandse man in Indië. Hij is op zoek naar een vrouw. Anna trekt de stoute schoenen aan, laat foto’s maken van haar gespaarde geld en stuurt een brief. Dit is haar kans om de benauwende muren van het weeshuis vervroegd te verlaten!
Willem Francken laat Anna per boot overkomen. Op de boot pas realiseert Anna zich dat ze geen flauw idee heeft waar ze in terecht zal komen. Hoe zou het land zijn? Hoe zou Willem zijn? Zou hij van haar houden?
Eenmaal in Batavia komt Anna er al snel achter dat ze in een schijnhuwelijk terecht is gekomen. Een wereld van intrige en geheime liefdes ontvouwt zich om haar heen. Zou Anna hier tegen bestand zijn? Zou ze de liefde vinden?

Susan Smit schetst met Tropenbruid een beeld van het leven in Nederlands-Indië met zijn vele machtsposities en misbruik daarvan. Bijvrouwen, erkende en verstoten kinderen, bediendes, alles komt aan bod. Met name de positie van de njai wil Smit benadrukken. De njai was de hoofdhuishoudster die in veel gevallen de concubine werd van de Europese heer, terwijl hij wachtte op zijn importbruid. Als njai genoot je wellicht de liefde van de heer, maar je kon ook elk moment zonder enige vorm van bescherming op straat worden gezet. Dan was je een paria zowel in de ogen van de bezetter als van het inheemse volk.

Smit heeft een interessant en boeiend boek geschreven. Van bladzijde tot bladzijde leef je intens mee met Anna, vooral wanneer zijn last krijgt van een hevige depressie die wordt toegeschreven aan tropenneurasthenie, ook wel ‘tropenkolder’ genoemd. In die tijd noemden ze psychische klachten als depressie nog niet bij de namen die wij er nu voor hebben. Had je in Nederland problemen, dan had je last van gewone neurasthenie of zenuwzwakte. Dat uitte zich met name in psychische klachten. Het verschil met de problemen die optraden in het warme oord Indië zat hem erin dat de (meestal) dames meer last hadden van fysieke klachten naast hun psychische klachten. Een bezoekje aan een kuuroord hoog in de bergen moest verlichting brengen.

Het contrast tussen de kampong en de wijk Weltevreden waar Willem woont is groot en voor zover ik weet goed weergegeven. Je voelt het wringen wanneer Anna de kampong bezoekt. Of Smit het beschrijft zoals het was, kan ik niet beoordelen, omdat ik er simpelweg niet bij was en niet genoeg kennis bezit van deze periode in de Nederlandse geschiedenis. Gek eigenlijk hè? Hoe je jaar na jaar leert over de Tweede Wereldoorlog hier in Nederland, maar eigenlijk nauwelijks over de situatie in Nederlands Indië.

Nog even over auteur Susan Smit. Smit is schrijfster en columniste. Ze volgde de opleiding Culturele Studies met als hoofdvak Nederlandse Taal- en Letterkunde. Ik hoorde een aantal jaren geleden over Smit door haar artikelen en boeken over hekserij. Ik verdiepte me destijds vanuit mijn studie Religiewetenschappen in de moderne hekserij en las daardoor Smits werk. Daarna kwam ik haar romans wel eens tegen in de boekwinkel, maar kocht er eigenlijk nooit een. Tot dit jaar. Tropenbruid, met zijn (haar?) mooie cover waarop een vrouw in mooie kleding prijkt, kon ik niet laten liggen.

Al met al een mooie historische roman met net dat beetje hoop dat je nodig hebt in deze donkere tijd!