Boeiende, rauwe geschiedenis

Dat New York ooit begon als Nieuw-Amsterdam, een Hollandse handelspost op Manhattan, is alom bekend. En dat de Engelsen deze samen met de andere nederzettingen in Nieuw-Nederland innamen ook. Maar dat een Hollandse vloot de handelspost een paar jaar later kortstondig heroverde, dreigde een vergeten voetnoot in de geschiedenis te worden.

In zijn roman ‘De herovering van New York’ zet Lars de Brabander dit historische feitje terug op de kaart. Van wegkijken en oppoetsen kun je hem daarbij niet betichten: hij laat weinig aan de verbeelding over. Zonder opsmuk krijg je een indruk van het leven anno 1673 in de overzeese gebieden en aan boord van een WIC-schip. In klare taal schetst hij het harde bestaan voor de mensen toen, zeker ook van zijn lelijke kant. Een verhaal, geweldig verteld, voor wie er tegen kan. 

Dat verhaal vertelt de Brabander vanuit drie hoofdpersonen: Cornelis Evertsen De Jongste, Kofi Kumase en (indirect) Peter Stuyvesant, de laatste directeur-generaal van Nieuw-Amsterdam. Hierdoor speelt het zich afwisselend af aan boord van het schip de Swanenburgh, in New York en in flashbacks aan de West-Afrikaanse kust, aan boord van een slavenschip en op Curaçao.

De Swanenburgh met commandeur Evertsen de Jongste - bijnaam Keesje den Duvel - aan boord maakt onderdeel uit van een groter eskader, dat in de winter van dat jaar in opdracht van de WIC uitvaart om in het Caraibisch gebied orde op zaken te stellen. New York is op dat moment nog maar een paar jaar in handen van de Engelsen en verkeert in een overgangsfase waarin de Hollandse episode langzaam wordt weggewerkt: denk hierbij bijvoorbeeld ook concreet aan het verengelsen van de straatnamen.

In die jonge, koloniale nederzetting volgen we op 9 augustus 1673 een gesprek tussen Kumase en Nicolas Bayard, een neefje van de inmiddels overleden Stuyvesant. In dat gesprek vertelt Kumase over de slavenhandel, zijn leven en ‘zijn meester’ Stuyvesant. Die verhaallijn komt samen met die van de Swanenburgh op die augustus-dag, wanneer de Hollandse vloot New York terugvordert van de Engelsen.

Hiermee ontvouwt zich een haast vergeten stukje verleden. Voor zover Peter Stuyvesant al bekend is bij een breed publiek als historische figuur in plaats van een sigarettenmerk, zo zal de tijdelijke herovering van New York op de Engelsen dat nog minder zijn. Toch ook voor wie wel wegwijs is in de vroeg-Amerikaanse geschiedenis is het verhaal boeiend door de details en het geschetste decor.

De Brabander heeft geen verhaal over helden of heldendom geschreven. Hij vertelt over schepen vol rauwe, soms criminele zeelieden, die onder de vlag van de WIC het Caraïbisch gebied afstruinen op zoek naar buit en grond. En over het leven van een man, die als zoon van een slaaf-gemaakte jonge vrouw en een Nederlandse kolonist, na zijn in vrijheidstelling zijn weg zoekt in het onbestendige leven op een zeventiende eeuwse handelpost.

Daarbij schuwt hij in taal de botte hardheid van het bestaan van toen niet. Zonder verdoezelingen laat hij Kumase vertellen over de gruwelijke en weerzinwekkende omstandigheden waaronder zijn moeder en haar dorpsgenoten gevangen werden en als slaafgemaakten naar Amerika werden gevoerd. De beeldende beschrijvingen van de amputatie van het been van Stuyvesant en barbaarse straffen destijds zijn soms ronduit misselijkmakend.

Het verhaal schuurt in taal en inhoud soms met onze huidige opvattingen, maar maakt het daardoor wel eerlijker als blik op het verleden. Het laat ook zien dat wat betreft de Hollandse koopvaardij in de zeventiende eeuw van een strak geregisseerde onderneming lang niet altijd sprake is geweest. Zonder mandaat besluit Evertsen De Jongste met zijn kompanen tot de herovering van New York. Want wil je zes maanden varen om die toestemming in Holland te gaan vragen?

Die herovering zal overigens van korte duur zijn. De kolonie - na de herinname Nieuw-Oranje gedoopt - gaat in 1674 bij het Verdrag van Westminster definitief over naar de Engelsen. Holland geeft de handelspost op Manhattan voorgoed op. Bij diezelfde overeenkomst doen de Engelsen definitief afstand van Suriname, dat vanaf dan onder Hollands bewind komt.