Ruwe diamanten

Afgelopen mei toonde Safae el Khannoussi (Tanger, 1994) zich een ware hemelbestormer door met Oroppa als eerste debutant ooit de Libris Literatuur Prijs te winnen. Kort daarvoor had ze ook al de Boon in de wacht gesleept. Dat deze prestigieuze bekroning niet zomaar uit de lucht kwam vallen, blijkt uit De erfenis. De twee eerdere verhalen van haar hand in deze bundel hebben nog wat ongepolijst maar onmiskenbaar haar signatuur in taal en stijl en zijn weinig anders dan ruwe diamanten.

“Zo leerden wij Safae kennen”, schrijft uitgeverij Pluim op de achterflap van De erfenis, dat feitelijk een tweeluik is van korte verhalen: De erfenis(18p) en De dobbelaar van Caïro (20p). Deze zijn eerder gepubliceerd in literair tijdschrift De Gids onder haar pseudoniem Safae el Shayeb. De dobbelaar van Caïro kan met zijn plaatsing in 2019 (nr. 4) wat dat betreft haar debuut genoemd worden. Een dik jaar later volgde De erfenis (nr.6; 2020).

De twee verhalen staan op zich en vormen een feest van herkenning voor wie El Khannoussi’s bewierookte debuutroman Oroppa las. De gracieuze en rijke taal van de vertellingen die draaien om personages in plaats van plot laat je met verwondering dwalen door haar wereld. Vertellen is voor El Khannoussi plezier én kunst, waarin ze elegant woorden geeft aan haar verbeelding. “Het licht van de smartphone doofde langzaam, alsof de duisternis een opening dichtte.”

Deze zin vrij aan het begin van De dobbelaar van Caïro is een representatieve opmaat voor wat volgt. Op een terras in de kakofonie van het Egyptische straatleven speelt zich een even concreet en herkenbaar als magisch tafereel af: agent en A spelen backgammon met als inzet al het mogelijke van waarde: ‘Een herinnering, bijvoorbeeld’. El Khannoussi speelt en schuift met taal, tijd, decor en perspectief en daagt de lezer uit haar te volgen.

Dat eigenzinnige spel met de verhaalstructuur begoochelt in De erfenis eveneens. Bij Sprekende Letteren, de podcast bij De Gids, geeft El Khannoussi als voorlezer en passant een subtitel mee aan De erfenis: een verhaaltje voor het slapen gaan. Daar zit feitelijk ook de spil van dit relaas. De erfenis is een raamvertelling. Deze begint met een man in een Amsterdams theehuis, die een verhaal vertelt. Eenmaal thuis is hij uitverteld en scheept zijn dochter af met een opname. Via dat op recorder opgenomen verhaaltje op bed over een broer en zus die voor een erfenis afreizen naar Marokko, eindigt deze raamvertelling ook daar in de snikhete Noord-Afrikaanse vallei. Of misschien toch niet. Het zijn verhalen in verhalen die El Khannoussi handig in elkaar schuift.

Hoe herkenbaar de vertelstijl, thema’s en bonte stoet personages ook zijn, de verfijning van de ‘stilistische brille’ waar de Libris Literatuurprijs-jury El Khannoussi om prees, heeft zich na deze verhalen voltrokken. Meer dan in haar debuutroman geeft zij nu nog aanwijzingen in de meanderende verhaalstructuur, die haar vertellingen tot een avontuur maakt: B pakt in De dobbelaar van Caïro een boek uit te kast, in De erfenis zorgt een recorder voor een scherpe bocht. Een verhaal in het verhaal volgt.

De erfenis laat een prijswinnaar zien in de aanloop naar haar succes. In de sport noemen ze dat de jaren in het beloften-team en de spelers ‘de beloften’. Die kwalificatie doet ook recht aan het tweeluik dat deze bundel is. Want de belofte zit er duidelijk in. Het talent druipt onmiskenbaar van de pagina’s, het meesterschap ligt nog net achter de horizon. Het doet ook wel afvragen welke andere ruwe diamanten De Gids in zich draagt.

Bronnen: De Gids en Wikipedia (entry ‘Safae el Khannoussi’)