Zwanenzang

‘Zwanenzang’ is in de eerste plaats een geweldige verhalenbundel: toegankelijk, meeslepend en fantasierijk. Daarnaast laat de bundel een ijzersterke ontwikkeling zien van het schrijverschap en de vorming van een eigen thematiek.
Om te beginnen zijn er voor mijn gevoel twee auteurs die gerelateerd zijn aan het werk van Kelly van der Laan, namelijk Johan Klein Haneveld en Hanna Bervoets. Daardoor zijn haar romans en verhalen een verbindende factor tussen de science fiction/fantasy en literatuur.
Bij het lezen van deze bundel moest ik af en toe denken aan verhalen van Johan Klein Haneveld. Zo heeft ‘116 Lumen’ een interessante tegenhanger in ‘Symbiose’ (1). Er zijn raakvlakken tussen de verhalen zoals de mens tegenover vijandige flora/fauna. Het meest boeiende zijn de verschillen, want waar Klein Haneveld de vervreemding van de mens ten opzichte van de natuur laat zien, laat Van der Laan de kracht zien van houden van iemand. Is een vergelijkend onderzoek naar de overeenkomsten en verschillen tussen het werk van beide auteurs proefschrift waardig? Mijn antwoord is een volmondig: JA!
Datzelfde geldt voor Hanna Bervoets. Het titelverhaal van dit boek raakte voor mij de thematiek van de roman ‘Efter’(2). In ‘Zwanenzang’ en ‘Efter’ staat liefde centraal en de verhalen die we onszelf en elkaar vertellen om met onszelf en elkaar te kunnen leven. Het verschil in de benadering van liefde is geweldig. In het boek van Hanna Bervoets is liefde een ziekte en bestaat er een medicijn tegen. Liefde wordt gezien als iets vervreemdend. Kelly van der Laan laat zien dat liefde iets is dat verbind. Het is een uniek gevoel dat hoort bij het menszijn.
In deze elf verhalen wordt het spanningsveld tussen wetenschap, realiteit en technologie aan de ene kant en mysterie, het onbekende en magische aan de andere kant verkend. Hierbij staat vervreemding van het unieke van het mens zijn centraal. Zoals ik de verhalen heb gelezen is het unieke van de mens volgens de auteur het kunnen voelen en ervaren van emoties. Dat komt heel divers en overtuigend in deze verhalenbundel aan bod.
Daarnaast zit er een grimmige toon in een aantal verhalen. Deze laten heel sterk zien hoe iemand gereduceerd kan worden tot een ding (arbeidsproductiviteit, waanzin of data). Ontdaan van de gevoelens die het mens zijn mooi maken, laten enkele personages zien hoe verontrustend het is om ding te zijn.
Ook laten de verhalen zien dat Kelly van der Laan een schrijver is die meerdere genres beheerst. Van high fantasy tot science fiction laat ze zien dat haar verhalen van hoge kwaliteit zijn met uitzondering van ‘Zwanenzang’, want dat is een meesterwerk! Het is een perfecte allegorie, die laat zien wat er gebeurt als iemand sterft en slechts de data met betrekking tot die persoon er nog zijn. Tijdloos, meerduidig, toegankelijk, meeslepend, fantasierijk, kortom speculatieve literatuur op zijn best.
Een favoriet in dit boek is ‘Geen weerstand’. Dat komt in de eerste plaats omdat ik een enorme fan ben van spookverhalen. Het intrigerende is dat er een connectie is met de yurei uit de Japanse mythologie. De ironie in het verhaal heeft een heerlijk creepy ondertoontje, waar ik enorm van genoten heb!
En zo wordt ‘Zwanenzang’ een geweldig boek. De bewijst de veelzijdigheid van een van de beste auteurs in het fantastische genre. De verhalen zijn toegankelijk, fantasierijk en lezen als een trein. Ze hebben af en toe een grimmige toon die de verbindende thematiek van de verhalen versterkt.

(1) Klein Haneveld, J. (2020) Ruisreizigers: verontrustende verhalen. Hoorn: Godijn Publishing
(2) Bervoets, H. (2014) Efter. Amsterdam: Atlas Contact