Lezersrecensie
EEN ZOEKTOCHT NAAR EEN METEORIET EN NAAR ZIN EN ZELFBEHOUD
In Nooit meer slapen (geschreven tussen 1962 en 1965) stuurt Willem Frederik Hermans zijn hoofdpersoon Alfred Issendorf op expeditie naar het hoge noorden van Noorwegen, op zoek naar een inslagkrater van een oeroude meteoriet. Het lijkt een heldhaftige onderneming, maar wordt al snel een overlevingsstrijd in een meedogenloos landschap – en misschien nog meer: een genadeloze tocht door het niemandsland van de menselijke psyche.
Alfred begint zijn reis in Oslo, waar hij luchtfoto’s denkt op te halen bij de bijna blinde professor Nummedal. Maar die stuurt hem door naar Trondheim, waar de foto’s uiteindelijk onvindbaar blijken. Toch trekt Alfred verder, samen met drie jonge Noren, gewapend met tenten, meetinstrumenten, proviand en grote verwachtingen. Wat volgt is geen avonturenroman in klassieke zin, maar een indringend verslag van verdwalen – letterlijk in het onherbergzame, natte en oneindige Noorse landschap, maar ook figuurlijk in een wereld zonder vaste grond onder de voeten.
De groep raakt elkaar kwijt, glijdt uit, weet vaak niet waar ze is. De natuur is geen achtergronddecor, maar een onverschillige tegenkracht, een spiegel voor Alfreds onzekerheden en twijfels. En Hermans, met zijn nietsontziende stijl en feilloos gevoel voor beklemming, sleurt de lezer mee in dat grimmige, natte, eindeloze Noord-Europa waar alles drassig en onbetrouwbaar lijkt – net als de menselijke rede, de wetenschap, de vriendschap.
Wat Nooit meer slapen zo fascinerend maakt, is dat het avontuur zich afspeelt in een andere tijd. Geen smartphones, geen GPS, geen digitale reddingsboei. Alleen kaarten, kompassen, en het gesprek. En juist in die gesprekken – vaak schurend, soms existentieel – ontvouwt zich het ware thema van het boek: de mens als twijfelend wezen, hunkerend naar erkenning, naar betekenis, maar gedwongen het met zijn beperkte blik te doen.
Of Alfred de meteoriet vindt, is eigenlijk bijzaak. De echte ontdekkingstocht speelt zich af tussen de regels, in de scherpe observaties, de verstilde wanhoop, de droge humor van Hermans. En ondanks (of dankzij) die filosofische lading, is het boek nog altijd een bladzij-omdraaier. Spannend, rauw, doordrenkt van de melancholie van een mens die te veel denkt en te weinig weet.
Misschien is dit wel het beste wat de eigenzinnige Hermans ooit heeft geschreven. Zeker is: wie Nooit meer slapen leest, slaapt voorlopig niet meer rustig. Het is een boek dat blijft ronddwalen in je hoofd – als een meteoriet die, ergens diep in je denken, inslaat.
Alfred begint zijn reis in Oslo, waar hij luchtfoto’s denkt op te halen bij de bijna blinde professor Nummedal. Maar die stuurt hem door naar Trondheim, waar de foto’s uiteindelijk onvindbaar blijken. Toch trekt Alfred verder, samen met drie jonge Noren, gewapend met tenten, meetinstrumenten, proviand en grote verwachtingen. Wat volgt is geen avonturenroman in klassieke zin, maar een indringend verslag van verdwalen – letterlijk in het onherbergzame, natte en oneindige Noorse landschap, maar ook figuurlijk in een wereld zonder vaste grond onder de voeten.
De groep raakt elkaar kwijt, glijdt uit, weet vaak niet waar ze is. De natuur is geen achtergronddecor, maar een onverschillige tegenkracht, een spiegel voor Alfreds onzekerheden en twijfels. En Hermans, met zijn nietsontziende stijl en feilloos gevoel voor beklemming, sleurt de lezer mee in dat grimmige, natte, eindeloze Noord-Europa waar alles drassig en onbetrouwbaar lijkt – net als de menselijke rede, de wetenschap, de vriendschap.
Wat Nooit meer slapen zo fascinerend maakt, is dat het avontuur zich afspeelt in een andere tijd. Geen smartphones, geen GPS, geen digitale reddingsboei. Alleen kaarten, kompassen, en het gesprek. En juist in die gesprekken – vaak schurend, soms existentieel – ontvouwt zich het ware thema van het boek: de mens als twijfelend wezen, hunkerend naar erkenning, naar betekenis, maar gedwongen het met zijn beperkte blik te doen.
Of Alfred de meteoriet vindt, is eigenlijk bijzaak. De echte ontdekkingstocht speelt zich af tussen de regels, in de scherpe observaties, de verstilde wanhoop, de droge humor van Hermans. En ondanks (of dankzij) die filosofische lading, is het boek nog altijd een bladzij-omdraaier. Spannend, rauw, doordrenkt van de melancholie van een mens die te veel denkt en te weinig weet.
Misschien is dit wel het beste wat de eigenzinnige Hermans ooit heeft geschreven. Zeker is: wie Nooit meer slapen leest, slaapt voorlopig niet meer rustig. Het is een boek dat blijft ronddwalen in je hoofd – als een meteoriet die, ergens diep in je denken, inslaat.
2
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Frits
Gesponsord
Als François de bewusteloze, mysterieuze Elsa aantreft, besluit hij haar te verzorgen. Geleidelijk aan geven ze hun geheimen aan elkaar bloot. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
