Excentriek verhaal van ervaren verteller

Praat met mij – blits vertaald door Kees Mollema - is het negenentwintigste boek van de Amerikaanse Thomas Coraghessan (T.C.) Boyle (1948). Steeds vaker noemen zijn talrijke fans hem de “rockster van de hedendaagse Amerikaanse literatuur”. Het is markant dat de Duits- en Nederlandstalige versie reeds verschenen zijn, ettelijke maanden vooraleer de oorspronkelijke Amerikaanse editie in de boekhandel ligt.

Guy Schemerhorn is docent psychologie aan de universiteit van Davenport. De tweejarige chimpansee Sam woont in bij de pleegfamilie van de wetenschapper. Het duo treedt op in een televisieshow, waarbij de primaat imponeert door zich – in gebarentaal – uit te drukken. De bedeesde studente Aimee Villard vervoegt het team; voortaan ontfermt zij zich hoofdzakelijk over Sam. De verstandhouding is meteen opperbest; de klik is er immers, zowel met Guy als met de chimpansee. Deze laatste groeit nagenoeg op als een echt mensenkind; hij maakt echter nog steeds deel uit van een psychologisch experiment. Tot professor Moncrief, Sams eigenaar en tevens Schemerhorns superieur, zich opnieuw gaat bezighouden met zijn proefdier. Onder geen beding wil Aimee afscheid nemen van haar geliefde aap.

‘De chimpansee – hij zag er schattig uit, als een pop met te grote oren die tot leven was gekomen – gebaarde snel iets met een hand en gaf een tikje tegen zijn oor, alsof hij een vlieg verjoeg, waarna Guy Schermerhorn het vertaalde. “Hij heet Sam.”’

Praat met mij is een excentriek verhaal, waarin Boyle zich alweer manifesteert als een ervaren verteller. Zijn inspiratie haalt hij uit de realiteit en het verleden; ditmaal keert hij terug naar de jaren zeventig van de vorige eeuw. Destijds vonden frequent proefnemingen plaats met mensapen; uitgerekend een van de belangrijkste thema’s in de roman. Andere onderwerpen die voorbijkomen zijn identiteit, deontologie en taal als een probaat communicatiemiddel.

Dit alles blikt de schrijver in op een onderhoudende manier, waarbij hij maar al te graag wisselt van perspectief. Beurtelings laat hij de drie protagonisten aan het woord, zodat zowel Sam, Guy als Aimee in het middelpunt van de belangstelling staan. Ook professor Moncrief, de cynische antagonist en tegelijk opportunist, krijgt de nodige aandacht en uitdieping. Allemaal sterk uiteenlopende personages, zoals het hoort bij een uitstekende Boyle.

De nog steeds productieve auteur zet een filmische taal neer. Hij werkt een aantal hilarische passages uit, maar vergeet de pure ernst van zijn vertelling niet. Bij momenten is het boek werkelijk aandoenlijk.
Ondanks alle manipulaties door derden, toch behoudt Sam zijn primitieve natuur. Praat met mij zet de lezer aan tot nadenken; in de hoop dat we ons af gaan vragen, hoe het zou zijn indien we werkelijk met de dieren konden praten. In een onvervalste mensentaal. Ofwel laat het verhaal je niet los en blijf je begeesterd verder lezen, ofwel haak je al vrij snel af.