Augustus was prachtig, en dan heb ik het niet over het weer

In Augustus brengt John Williams een stuk Romeinse geschiedenis op fenomenale wijze tot leven. Het lijkt alsof je in hoogst eigen persoon tot de inner circle van de keizer Augustus behoort en de calamiteiten van de high society vanop de eerste rij gadeslaat.

We lezen hoe Octavius Caesar Rome van de burgeroorlog redt en dankzij zijn intelligentie en handigheid de macht weet te verwerven tijdens de woelige dagen na de moord op zijn oudoom Julius Caesar. We leren Octavius Caesar kennen als een wijze – maar ook slinkse - heerser die zijn macht handhaaft en consolideert door een uitgekiende huwelijkspolitiek te voeren en door zijn mede- en tegenstanders feilloos te doorgronden. We leren dat deze keizer Rome een langdurige vrede kon garanderen en een einde maakte aan de veelvuldige interne conflciten. Williams geeft ons een heldere inkijk in het aristocratische leven te Rome, maar bovenal wekt hij de Romeinse cultuur en de politieke zeden tot leven. Octavius en zijn echtgenote Livia, zijn dochter Julia, zijn rivalen Antonius en Lepidus, zijn vrienden Maecenas, Agrippa en Rufus , de dichters Vergilius en Horatius … al deze coryfeeën uit dit Romeinse era beschrijft Williams als mensen van vlees en bloed. In het eerste boek leert de lezer de politiek-militaire kant van Octavianus kennen. In boek twee zien we hem als family man (met ruime aandacht voor zijn dochter Julia) en in het derde neemt de bejaarde Octavianius zélf de pen op om zijn levensbeschouwelijke inzichten aan het papier toe te vertrouwen.

Op het eerste gezicht lijken Williams' klassiekers (Stoner, Butcher’s Crossing en Augustus) inhoudelijk mijlenver van elkaar te liggen. Toch is er meer dat hen bindt dan van elkaar onderscheidt. In zijn drie meesterwerken is macht het sleutelwoord: machtsspelletjes aan de universiteit, de almacht van de jager, de politieke en militarie macht van Augustus … Het draait altijd om macht. Verder is er in alle drie de werken een bijzonder sterke literaire kracht werkzaam. Ook al is de figuur Stoner saai, leest Butcher’s Crossing langzaam en Augustus door de structuur niet zo heel vlot, wie zich in de verhalen vastbijt, ervaart een doorwerking die je niet meer loslaat. Williams pakt je in!

Butcher’s Crossing heb ik verslonden, aan Stoner verloor ik mijn hart, maar Augustus heb ik gedegusteerd. Toch leek het er de eerste honderd pagina’s even op dat Augustus de x-factor van Williams andere werken niet zou halen. John Williams koos voor de zogenaamde epistolaire vorm, waarbij hij gefingeerde biografieën, brieven en berichten samenbalt in romanvorm. Dit vertraagt aanvankelijk het leesritme en vergt van de lezer enig inlevingsvermogen. Vooral het steeds moeten ‘heroriënteren’ (Wie is hier aan het woord? Aan wie is de boodschap gericht? Wanneer werd dit geschreven? …) zorgen in eerste instantie voor een eerder lastige leeservaring. Eenmaal je dit ritme toch te pakken hebt, ga je echter inzien dat deze vorm de enige goede insteek is om de tijdsgeest écht tot leven te wekken. In deze brieven en verslagen voelen we immers de polsslag van de protagonisten, leggen ze hun zieleroerselen bloot of vertrouwen ze de geadresseerde pittige roddels toe. Dichter op ‘het nieuws’ kun je niet zitten. Zo vermijdt Williams heel intelligent om ‘een geschiedenis’ of een belerende biografie te schrijven. We vernemen het verhaal van Octavianus ‘uit eerste hand’. Knap gezien van Williams.

Wat mij betreft is Augustus verplichte leeskost, niet in het minst voor studenten klassieke talen! Hartelijk dank aan Lebowski Publishers om mij een leesexemplaar ter beschikking te stellen. Mijn maand augustus kon niet meer stuk.