Ode aan (toon)dichters en auteurs uit Sint-Petersburg

Tijdens zijn research voor De Kozakkentuin (oktober 2015, uitgeverij AtlasContact) reist Jan Brokken in 2015 naar Sint-Petersburg (voorheen Leningrad), de stad waar hij in 1975 en in 1983 ook al was en … er duidelijk zijn hart verloor. Dit mag blijken uit de passie waarmee hij niet alleen over de stad, maar vooral over haar illustere (toon)dichters, auteurs en kunstenaars schrijft. De lijst met bekende inwoners van Sint-Petersburg is ellenlang (van Mendeljev tot Poetin, van Medvedev tot Raspoetin), maar Sint-Petersburg dankt haar uitstraling volgens Jan Brokken bovenal aan de talrijke dichters en componisten die de stad bevolk(t)en.

Dichters als Anna Achmatova, Joseph Brodsky, Osip Mandelstam, Sergej Jessenin … krijgen een prominente plaats in Brokkens boek, maar ook Sint-Peterburgse auteurs (Aleksander Solzjenitsyn, Fjodor Dostojevski, Nikolaj Gogol, Ivan Toergenjev, Aleksander Poesjkin, Vladimir Nabokov …) en componisten (Sergej Rachmaninov, Dimtri Sjostakovitsj, Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, Nikolaj Rimski-Korsakov, Igor Stravinsky, Aleksander Glazoenov …) wekt Brokken zo maar tot leven tussen de prachtige historische monumenten van de stad aan de Neva. Hij laat hen bij elkaar op bezoek komen en discussiëren. Hij schetst hun grootsheid, maar evengoed hun kleine kantjes, als had hij hen persoonlijk gekend. Beeldende kunstenaars komen iets minder op de voorgrond, maar op figuren als de grondlegger van de moderne Russische kunst, Kazimir Malevitsj, en cineast Andrej Tarkovski zoomt Jan Brokken dan wel weer in.

Het boek leest aardig weg, maar voor wie Baltische Zielen (uitgeverij Atlas, 2010) en De Kozakkentuin (nog) niet gelezen heeft, is het wel even oriënteren wanneer Brokken de lezer (plots) meeneemt naar het landhuis Torosovo van de familie Von Wrangel (die in de vermelde publicaties een prominente rol inneemt). Deze plotselinge wending valt mogelijk te verklaren vanuit Brokkens associatieve schrijfstijl. Enige logica valt er in de opbouw van De Gloed van Sint-Petersburg hoe dan ook niet te zoeken. Brokken deelt zijn kennis zoals het in hem opkomt, wars van enige chronologie of thematiek.

Ook al neemt Jan Brokken de lezer mee langs de Kerk van de Verlosser op het Verspilde Bloed, de Admiraliteit, de Izaäkkathedraal, het Rimskytheater, het Zomerpaleis van Catherina de Grote, de oevers van de Neva, de grachten, de straten en de lanen, toch is De Gloed van Sint-Petersburg niet opgevat als een reisgids voor de stad, noch als de geschiedschrijving ervan. Brokken verenigt in dit werk vooral zijn liefde voor Rusland, voor poëzie, muziek, bewegend beeld en associatief vertellen.

De (woord)kunstenaars die de revue passeren, wakkerden bij Jan Brokken ongetwijfeld de liefde voor Rusland, en voor Sint-Petersburg in het bijzonder, aan en helpen hem zijn passie voor de stad aan de Neva met de lezers te delen. Brokken sluit zijn ode aan Sint-Petersburg en haar cultuurdragers dan ook af met deze mooie liefdesverklaring: “Alles in deze stad stemt tot nadenken, kijken, herinneren; alles duwt me bijna onmerkbaar naar ontroostbare melancholie. Alles hecht me aan Sint-Petersburg, als een humeur dat voor eeuwig bij me past.” (p. 194)

De Gloed van Sint-Petersburg is niet alleen een smaakmaker voor een reis naar Ruslands voormalige hoofdstad, maar eveneens voor Brokkens Baltische Zielen en De Kozakkentuin.