Land van verandering

Op 1 februari 2023 werd in Nederland de Watersnoodramp herdacht. Een zware noordwesterstorm in combinatie met springtij zorgde er zeventig jaar geleden voor dat de dijken braken en grote delen land overstroomden, vooral in Zeeland. De ramp kostte aan 1.836 mensen het leven, tienduizenden dieren verdronken, vele huizen en gebouwen werden verwoest, en ruim 150.00 hectare (landbouw)grond lag onder water. Over de ramp is al heel wat geschreven: romans, wetenschappelijke studies en kinderboeken. Corine Nijenhuis, goed thuis in de wereld van water en zee, weet aan al deze literatuur toch nog een nieuwe dimensie toe te voegen in haar non-fictie boek Een nieuwe tijd. Met haar bejaarde varende woonschip Alfons Marie vaart ze door Zeeland, op zoek naar verhalen van mensen wier leven door de ramp en alle ingrepen daarna voorgoed veranderd is. Dat levert een mooie lezenswaardige kroniek op van de ingrijpende veranderingen in Zeeland in de zeven decennia na 1953.

In zes indringende verhalen en vaarverslagen neemt de schrijfster ons mee in de verstrekkende gevolgen van de watersnoodramp voor de inwoners van Zeeland. De schrijfster kiest daarbij vooral voor de waterwereld die ze kent: ze voert gesprekken met (voormalige) sluiswachters, scheepsslopers, sjouwers, schippers, reders. Maar ook de kerkganger en boerenknechten komen aan bod. De verhalen die de mensen haar vertellen worden gelardeerd met vaarverslagen, waarin de schrijfster mét haar boot op zoek gaat naar voormalige zeearmen. Dat levert bijzondere verhalen op, en bijzondere vaarervaringen. De mosselvisser die nooit sprak over de mensen die hij gered heeft, maar uiteindelijk toch zijn mond opendeed tegen zijn kleindochter. Over scheepswerf Moed en Trouw, die de ramp overleefde, maar twintig jaar later alsnog werd onteigend toen de nieuwe Deltadijk hun werk overbodig maakte. De vrouw die – streng gelovig – de ramp blijft zien als een terechte waarschuwing van God. Duidelijk is dat de Deltawerken en andere werkzaamheden aan de dijken onomkeerbare veranderingen in het landschap én bij de mensen teweeggebracht. De vaartochten die de schrijfster onderneemt onderstrepen dit ook: alles is beïnvloed door de ramp en door de beslissingen die daarna genomen zijn: bruggen, dammen, autowegen, toerisme, het moderne leven.

Nijenhuis heeft met dit boek een originele invalshoek weten te vinden wat betreft De Ramp. Juist omdat ze met haar boot door het waterrijke Zeeland vaart en de verhalen optekent van degenen die ook verbonden waren en zijn met water en varen krijg je als lezer nieuwe feiten mee en snap je nog beter hoe ingrijpend de veranderingen zijn in Zeeland. De stijl waarin ze dit alles beschrijft is mooi beeldend, bijvoorbeeld: [Het water kwam] ‘als een zilveren band van bijna een meter hoog, met het geluid van een hagelbui.’ Soms is het iets té beeldend, met name als ze het heeft over haar eigen schip, dat ‘zoetjes zwiert als een dronkenman’ of ‘hartendartelt’ met andere boten in de haven. Maar dat is haar vergeven, want ze is nu eenmaal verliefd op haar boot, weten we sinds Een vrouw van staal. Het belang van het vertellen van verhalen weet ze in elk geval heel goed weer te geven. Want door het vertellen kan voorkomen worden dat de kleindochter van de mosselman die heel lang niet kon praten over zijn reddingsacties, aan haar medestudenten in Amsterdam moest uitleggen waarom Zeeland zoveel bruggen heeft. Haar opa, die juist haar na heel veel jaren over zijn ervaringen vertelde, eindigde steeds met de zin: ‘En nu weet je het.’ En zo is het.








‘