Recensie Een keukenmeidenroman

Een keukenmeidenroman is het succesvolle debuut van Kathryn Stockett. Het verhaalt over drie gewone vrouwen, twee zwarte hulpen en een idealistische blanke vrouw in het zuiden van de Verenigde Staten, begin jaren zestig van de vorige eeuw, die de discriminatie van zwarte hulpen niet meer accepteren en iets buitengewoons doen: ze schrijven een boek over hun leven, hoe het nu écht is. Dit is dus een boek over een boek en vertelt het wel en wee van de drie hoofdpersonages Skeeter, Aibileen en Minny.

Het is 1962 en de 23-jarige Eugenia, door iedereen Skeeter genoemd, besluit een carrière als schrijfster na te jagen. De kloof tussen blank en zwart wordt pijnlijk voelbaar als de blanke Hilly Walters het plan oppert dat zwarte keukenmeiden van een apart toilet gebruik moeten maken. Dit plan stuit haar vriendin Skeeter tegen de borst. Naar een onderwerp hoeft ze dan ook niet lang te zoeken. Ze begint de verhalen te verzamelen van zwarte vrouwen die als hulp in de huishouding werken. Omdat het racisme nog heel krachtig heerst is het voor de hulpen erg gevaarlijk om mee te werken aan miss Skeeters project, maar Aibileen wil het doen, omdat ze kenbaar wil maken wat er in stilte in de blanke gezinnen gebeurt. Hoe moeilijk, pijnlijk en gevaarlijk dit is, maakt Katryn Stockett mooi duidelijk.

De eerste die haar verhaal aan Skeeter durft te vertellen is Aibileen. Ze heeft als hulp al heel wat blanke kinderen opgevoed. Aibileen haalt ook haar vriendin Minny over om Skeeter in vertrouwen te nemen. Minny is al heel vaak ontslagen, omdat ze bij haar werkgevers nooit haar mond kan houden. Langzaam maar zeker volgen er steeds meer zwarte hulpen, die durven mee te werken aan het boek. De verhalen die ze vertellen worden samen een ontroerend relaas. Het boek is een aanklacht tegen het blanke racisme en slaat in als een bom. Hilly ontdekt in het boek enkele details die de identiteit van Skeeters vriendinnen aan het licht brengen. Hoewel ze in haar geboortestreek wil blijven om de hulpen te beschermen, stimuleren die haar juist om te vertrekken. Skeeter krijgt een baan in New York en kan Mississipi verlaten.

Afwisselend komen de hulpen Aibileen en Minny en de jonge blanke vrouw miss Skeeter aan het woord. De mooiste verhaallijn vind ik die van Aibileen en de driejarige Mae Mobley, het meisje waarvoor ze zorgt. Hoewel ze weet dat ze ooit afscheid moet nemen, neemt ze het meisje onder haar hoede alsof het haar eigen kind is. Hilly vond ik prachtig neergezet als voorbeeld van een blanke dame in het Zuiden, die geloofde dat zwarte mensen niet zo goed zijn als blanken, verwoord als “apart maar gelijk” om het niet racistisch te laten klinken. Mijn favoriete scene was wanneer Hilly zegt, dat ze moeten oppassen voor racisten, omdat die echt bestaan.

Een keukenmeidenroman is op een luchtige manier geschreven, maar heeft een sterk verhaal. Het is grappig, hartverscheurend en hartverwarmend tegelijk. Dit boek heeft me van begin tot eind gepakt. Het boek doet me denken aan de boeken van Maya Angelou of de films North & South en Roots, waar racisme ook duidelijk een rol in speelt. Toen ik Roots zag, ben ik zelf ontzettend kwaad geworden, maar ik was toen nog jong. Katryn Stockett werkt de karakters goed uit waardoor het verhaal gaat leven. Ze roepen alle sympathie op op hun eigen manier. Het boek leest vlot en heeft humor. Het is zo goed geschreven dat je de emoties van de vrouwen ook echt voelt. Kathryn Stockett liet mij de onvoorstelbare minachting voelen, die Aibileen en Minny moesten ondergaan. De angst en het verdriet zijn bijzonder goed omschreven. Ik was ervan onder de indruk.

Heel bijzonder vond ik het ook om achterin te lezen hoe ‘waargebeurd’ dit fictieve verhaal eigenlijk is. De schrijfster was zo’n kind als Mae Mobley, dochter van een blank gezin in Mississippi. Hun huishoudelijke hulp Demetrie kan grotendeels model gestaan hebben voor Aibileen. De ervaringen van Demetrie die genoemd worden, heeft de schrijfster in het boek over verschillende huishoudelijke hulpen verdeeld, waardoor het een boeiend en afwisselend verslag is geworden.

Kathryn Stockett groeide op in Jackson, Mississippi. Ze studeerde Engels aan de Universiteit van Alabama en verhuisde naar New York waar ze werkte in de tijdschriftenmarketing. Dit is haar eerste roman. In de Verenigde Staten is het boek een enorme bestseller, en tegelijk omstreden: kan een blanke vrouw zich daadwerkelijk inleven in haar zwarte medemens? Het boek is bepaald geen chick-lit, wat de titel misschien zou doen vermoeden. Het is een volwaardige literaire roman, die ik iedereen kan aanraden.