Šnajder vraagt wat van de lezer, maar geeft er ook veel voor terug.

Slobodan Šnajder, een Kroatische schrijver en columnist, schreef diverse toneelwerken en korte verhalen. Zijn roman De reparatie van de wereld uit 2015 werd internationaal zeer lovend ontvangen. Het boek werd door Roel Schuyt in het Nederlands vertaald. Ook van het laatste boek van Šnajder, De Engel van het verdwijnen, maakte Schuyt weer een prachtige vertaling.

Door het bekijken van de inhoudsopgave van De engel van het verdwijnen krijgt de lezer al een voorbode van wat hem of haar te wachten staat. Het eerste deel van de roman speelt zich af in Zagreb in 1941. Deel twee start direct na de Tweede Wereldoorlog in 1945 en deel drie begint in 1991. Die jaartallen zijn natuurlijk niet willekeurig gekozen. Slobodan Šnajder neemt de lezer mee door Zagreb en omstreken in deze drie bepalende periodes in de Kroatische geschiedenis. Hij doet dat aan de hand van de levensloop van Anda Berilo.

Het boek start met een korte proloog waarin het kind Magus ten tonele wordt gevoerd. Magus heeft visioenen die zich in verschillende eeuwen afspelen. Het boek krijgt hierdoor direct al een magisch-realistisch tintje. In de loop van het verhaal komt dat magisch-realistische karakter regelmatig terug.

In het eerste deel verschuift het vertelperspectief kort naar een huis aan de Ilica, een belangrijke straat in Zagreb. Het is een huis van twee verdiepingen, compleet met een souterrain en een zolder. Het is wel een beetje vochtig en daardoor heeft het huis dan ook reumatiek.
Ik houd van dit soort details en kan het niet laten om op Google Maps gelijk even op zoek te gaan naar de plaats waar het boek zich afgespeeld zou kunnen hebben.

Het huis is een belangrijke verteller. Door het hele boek heen komt het steeds even terug om zijn observaties en overdenkingen met de lezer te delen. Het huis is een bron van informatie, het weet veel van de bewoners en het is ook in staat om de dromen van de mensen die er slapen te lezen. Maar het weet ook veel van de gebeurtenissen in Kroatië. Zo merkt het huis op, we zitten dan in de periode vanaf 1991 (p. 321):

‘Ik heb het gevoel dat er binnenkort weer een ‘zuivering’ aankomt. In 1941 betrof het een zuivering op grond van iemands bloed en in 1945 op grond van iemands overtuiging. Ik weet niet wat nu de reden zal zijn: bloed of overtuiging.’

Nadat het huis zichzelf heeft geïntroduceerd, neemt een alwetende verteller het over en begint Anda Berilo’s verhaal. Anda is één van de bewoners van het huis. Zij werkt als dienstbode voor diverse families. Anda is als baby te vondeling gelegd en weet dus - anders dan het huis, die zijn stamboom goed kent en weet waar hij vandaan komt - niet van wie zij afstamt. We volgen Anda door de woelige periodes waarin zij leeft. Zij maakt de Duitse bezetting mee, en sluit zich tijdens de oorlog aan bij de Partizanen. Na de oorlog moet ze een heropvoeding ondergaan, omdat er twijfels bestaan over haar trouw aan het communisme.

We maken niet alleen kennis met Anda, maar ook met de andere bewoners van het huis, en met de personen die Anda in de loop van haar leven tegenkomt. Deels zijn dat fictieve personen, maar Anda ontmoet bijvoorbeeld ook maarschalk Tito.

Door de steeds wisselende vertelperspectieven en de sprongen vooruit en terug in de tijd, vraagt lezing van de roman wel wat inspanning. In de loop van het boek vallen er geleidelijk steeds meer puzzelstukjes op hun plaats. Maar dat wil zeker niet zeggen dat na de laatste pagina alles duidelijk is.

Enige kennis van de geschiedenis van Kroatië is wel nodig om het verhaal goed te kunnen volgen. Šnajder legt niet alles uit en mijn eigen kennis is niet heel diepgaand. Ik heb daarom regelmatig wat moeten opzoeken en heb desondanks het gevoel dat ik hier en daar wat heb ‘gemist’, maar dat heeft aan het leesplezier zeker niets afgedaan.

Kortom: een roman die wel wat van de lezer vraagt, maar Šnajder geeft je er een prachtige leeservaring voor terug.