Vier pasfoto’s leiden tot een ontroerende zoektocht

In haar romans refereert auteur Tsafrira Levy (1951) regelmatig aan het jodendom. Zo ook in haar vierde roman De Engelse Brieven. Niet zo verwonderlijk, want zij is in Israël geboren en groeide op in een kibboets. Ze verhuisde naar Nederland, behaalde er het masterdiploma klinische psychologie. Ze woont sinds 1976 in Groningen. Ze publiceert sinds 1997.

De Engelse brieven is een psychologische roman. Levy diept het innerlijk van haar personages uit, volgt hun gedachtegang. Het gaat haar niet alleen om het verhaal, maar juist om wat er achter zit, hoe de personages komen tot wat ze doen. Het levert een roman op die ontroert, die leest als een spannend verhaal. De belangrijkste thema’s zijn het zoeken naar de ware liefde en het zoeken naar identiteit. Levy heeft voor een mooie vorm gekozen om haar verhaal te vertellen. De vier belangrijkste, levensechte personages, Annabel, Finley, Hanna en Micky vertellen het vanuit hun perspectief, in de ik-vorm. Zo wordt het verhaal genuanceerder. Daarnaast leer je de personages en hun achtergrond steeds beter te leren kennen, begrijpen. Je kruipt als het ware in hun hoofden .

De cover, een landschapsfoto van kunstenaar Rien van Uitert, echtgenoot van de auteur, toont een Schots landschap, een wit pand te midden van de ruige natuur. Het zou zomaar de Forrit Inn kunnen zijn, een plek die belangrijk is in de roman. De foto straalt iets geheimzinnigs uit, prikkelt, zet je verbeelding aan het werk. Een cover die past bij het verhaal.

"Vier oude pasfoto’s van jonge vrouwen, meisjes haast, vier namen en een gestempelde postzegel met drie beginletters, meer had ik niet."

Annabel woont net als haar ouders in Groningen. Annabel is juf, is gescheiden. Ze heeft achter oude salarisstroken van haar vader een bundeltje Engelse brieven gevonden mét pasfoto, afkomstig uit Engeland, Schotland en Ierland. Het waren sollicitatiebrieven om au-pair te worden. Wat moesten haar ouders met een au pair? Het feit dat Annabel de brieven heeft gevonden leidt tot een hevige ruzie tussen haar ouders. Er is duidelijk meer aan de hand. Annabel krijgt geen verdere informatie van haar ouders en besluit zelf actie te ondernemen. Ze gaat met de fiets naar Schotland op zoek naar een plaatsje dat begint met de letters Lew (Lewis en Harris) én naar de waarheid. Die fietstocht is eigenlijk een metafoor voor alle mensen die op zoek zijn naar hun authentieke zelf, hun identiteit, die zich een weg zoeken door het leven.

"Door de ontdekking van die Engelse brieven kantelde het beeld van wie ik was en stond mijn wereld op zijn kop.( …) De lijn naar mij was vrij
duidelijk."

Ze komt in Forrit inn terecht, in Schotland, en die plek komt centraal te staan in de zoektocht naar waar de roots van Annabel liggen. Finley die samen met zijn aan MS-lijdende echtgenote Coira de inn exploiteert put zich uit in dienstbaarheid en – naar later blijkt – niet zonder reden. Hij helpt Annabel te zoeken naar de vrouw op het pasfotootje en komt zo bij Hanna en haar volwassen zoon Mickey, die lijdt aan de gevolgen van het alcoholgebruik van zijn moeder tijdens haar zwangerschap. Finley, Hanna en Mickey hebben alle drie een belangrijke functie in het verhaal dat uiteindelijk ook duidelijk maakt wat echte liefde betekent."

De roman is mooi gecomponeerd. Zo speelt het Jodendom een rol. Annabel is Joods opgevoed. Haar moeder heeft last van het trauma van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Voor haar –net als voor veel Joden –is het belangrijk om de familielijnen de Joodse geschiedenis voort te zetten. De Schotse Hanna is na een huwelijk vol mishandeling gevlucht en uiteindelijkgetrouwd met een Joodse man. Hij heeft haar zoon geaccepteerd, haar als het ware een nieuw leven gegeven én een nieuwe naam. Ze heette eigenlijk Kiana. Zelfs de vier pijlers waarop het Jodendom gebaseerd is zie je terug in de roman: geschiedenis, religie, cultuur, terugkeer naar het oude thuisland.

Er zijn tal van parellellen tussen de personages in het boek. Veel van hen zijn door tegenslagen in het leven op een of andere manier getekend. Ook muziek speelt een belangrijke rol in het verhaal met als hoogtepunt de omzetting door Hanna, zangeres bij een Schots band met de Joods aandoende naam Klezmerish, van haar ultieme liefdesverhaal in een lied dat iedereen ontroert. Ook Annabel kan goed musiceren en bespeelt onder meer de mondharmonica.

Betekenisvol zijnde intertekstuele verwijzingen, zoals naar The green ray van Jules Verne, een boek dat gaat over het verschil tussen ‘levenslustige en dorre zielen’ en Annabel Lee het gedicht van Edgar Allen Poe. Over dit gedicht van Poe wordt wel gezegd dat Poe en Annabel Lee uit verschillende sociale klassen stamden. Dat gold ook voor Hanna en haar jeugdliefde. Vandaar dat Annabel Lee het favoriete gedicht van Hanna’s vader was. Door dit soort elementen wordt het boek alleen maar rijker.

Ondanks het feit dat dialogen soms niet natuurlijk zijn, soms zinnen té mooi zijn valt er veel te genieten in deze rijke roman. Een formulering als ‘een hoge positie slaat geen armen om je heen’ is prachtig. Het verhaal bevat wel wat veel toeristische informatie die niet zo relevant is, zoals welke verschillende doedelzakken er bestaan. Levy wil soms te veel vertellen.

Op de boot naar Schotland ontmoet Annabel drie motorrijders. Een van hen spreekt haar aan en zegt op zoek te zijn naar bijzondere verhalen. Die motorrijder komen steeds terug in de roman en uiteindelijk krijgt hij zijn interview in Groningen, ook de woonplaats van de auteur. Toeval of een verwijzing naar haar eigen leven? Dat zet de lezer aan het eind van het boek aan het denken.