Durf jij op te komen voor jezelf ?

“Zo kan het zijn dat werkelijkheid en onwerkelijkheid vloeibaar worden en niet meer van elkaar te onderscheiden zijn. Daarmee is alles wat de personen in dit verhaal beleven even waar als onwaar en wordt pas waarheid in de beleving van de lezer.”

Deze zin is te lezen in het ‘vooraf’ in de roman Mijmersteen van Co Conelis, pseudoniem van Cor de Bode (1948). Het is zijn tweede roman. Bode heeft ruim veertig jaar ervaring als psychotherapeut en dat is te merken aan de manier waarop hij de personages en hun achtergronden in het verhaal beschrijft, een beetje (te) therapeutisch. Mijmersteen is een spannend verhaal rondom mysterieuze verdwijningen, maar vooral een psychologische roman. Centraal staat wat er zich in de psyche van de personages afspeelt.

Opnieuw beginnen

Ismey is de protagonist en om haar heen cirkelen allerlei andere personages allemaal met hun eigen verhaal. Ismey heeft het nodige achter de rug en wil tot rust komen, opnieuw beginnen. Ze is getekend door het leven en heeft een negatief zelfbeeld. Een minderwaardigheidscomplex waar ze vanaf wil. Ze is vanuit Nederland verhuisd naar Zweden en terechtgekomen op het eiland Lönnö. Ze is beeldend kunstenaar al noemt ze zichzelf liever kunstenmaker. Ze vindt Lönnö prachtig. Haar echtvriend John is terug naar Nederland gegaan voor zijn werk. Echtvriend is een mooi woord. Het koppel is niet getrouwd, ze zijn levensgezel of iets meer dan echte vrienden. Ismey twijfelt of ze zich “in de echt” gaat verbinden met John. Daar moet ze over nadenken op haar mijmersteen op een heuvel op het eiland: “Dit is mijn steen! Hier kan ik mijn gedachten, zo hard als ik wil, over de struiken en het kiezelzand de zee in knallen. […] Dit is mijn meditatiesteen. Nee, beter nog, mijn mijmersteen. Hier mag ik zijn wie ik ben.”
John vertelt haar dat er op het eiland een vreemd verhaal de ronde doet over een vrouw in de kerk op het eiland. Het schijnt dat…” Vanaf dit moment trekt Conelis je het verhaal in.

Maak je deel uit van de gemeenschap?

Ismey heeft het nodige te verwerken in het voor haar vreemde land. Ze leert de taal (de auteur verweeft veel Zweedse woorden in de tekst), ervaart hoe sociale contacten werken (zoals het schoenen uitdoen als je bij iemand op bezoek gaat en het nooit zonder afspraak op bezoek gaan). Ze ervaart ook hoe de eilandbewoners denken over onder meer homoseksualiteit, de verhouding tussen mannen en vrouwen, grensoverschrijdend gedrag en migranten. Ook andere “vreemdelingen” hebben daar “last” van. Zoals Mae-Noi, een Thaise vrouw die via een dating site haar echtgenoot chauffeur, Göran heeft ontmoet. Hun relatie is veranderd en Mae-Noi denkt: “Vlucht voor de tijger en ontmoet de krokodil. Een Thais gezegde.” Ze is uit Thailand gevlucht voor de fysieke armoede en heeft er geestelijke armoe in Zweden voor teruggekregen. Mae-Noi en Ismey trekken samen op.

Uitgenodigd?

Andere vrouwen vragen regelmatig “ben je al uitgenodigd?” Maar waarvoor? Ismey komt in aanraking met een wat opdringerige dominee. Die is verloofd met Sigfrid, een vrouwelijke collega die een vrouwenkoor leidt en na afloop met een kleine groep vrouwen een nazit organiseert. Sigfrid heeft een heftig verleden, zij is weggelopen toen ze vijftien jaar was en is van activiste feministe geworden. Ismey wil enerzijds vrij zijn om te doen wat ze wil, anderzijds wil ze wel een plekje in de gemeenschap van het eiland. Bovendien wil ze de trauma’s uit haar verleden een plek geven en nadenken over de relatie met haar “echtvriend”. En dan beginnen opeens echtgenoten van vrouwelijke koorleden te verdwijnen. Heeft het koor hiermee te maken? Zoektochten leveren niets op. Dat brengt veel onrust teweeg.

Sleutelpassage

De auteur weet de vaart in het verhaal te houden door regelmatig van perspectief te wisselen. Stap voor stap pelt hij de achtergrond van de personages af en krijgt de lezer begrip voor hun handelen. Hij leidt je door psychologische processen die er toe moeten leiden dat mensen zichzelf kunnen zijn en dat ook durven uit te spreken. Ten aanzien van Ismey weet Conelis dat prachtig te verbeelden door te beschrijven wat ze ervaart als ze schildert. Ze gaat helemaal op in het schilderen: “Er is maar één credo, één drive: doorgaan tot het punt waarop het proces stagneert en het doek weigert iets op te nemen, het dode punt. Daar aangekomen begint voor Ismey het echte creatieve proces. Pas door het dode punt heen, kan iets nieuws ontstaan.” Een sleutelpassage in de roman.
De auteur heeft de roman mooi opgebouwd. Hij vertrekt vanuit Ismey, maar door andere personages aan zijn verhaal toe te voegen, die allemaal net een andere achtergrond hebben, krijg je een gevarieerd beeld van wat het betekent als je niet kunt zijn wie je wilt zijn. Al die verhaallijnen weet hij mooi samen te brengen tot het plot. Conelis schrijft in een prettig ritme en weet zijn personages een eigen stem te geven.

Meteen aan het begin valt op dat het eiland waar Mijmersteen zich afspeelt in de Atlantische Oceaan ligt aan de oostkust van Zweden. Dat kan natuurlijk niet. Maar misschien past het wonderwel bij de eerste zin van deze recensie.

—

Eerder gepubliceerd op Bazarow

Leesadvies voor jongeren
Een spannend verhaal rondom mysterieuze verdwijningen in een eilandgemeenschap in Zweden