Referentiekader

De titel van mijn recensie is het woord dat me het meest is bijgebleven na het lezen van dit boek. De auteurs zijn historici/psychologen die de transcripten van de afgeluisterde soldaten afwisselen met historische en psychologische duiding van dat wat de soldaten tegen elkaar vertelden. Dat gebeurd op een heel evenwichtige manier en het geeft je het gevoel dat je iets beter snapt wat niet te snappen valt: de massa-executies van Joden. De beulen waren geen sadisten die in een orgie van geweld hun "werk" deden nadat ze zwaar gehersenspoeld waren. Het waren gewone Duitsers die net aan het front kwamen, maar wat ze allemaal gemeen hadden was dat ze in de 20 jaar ervoor een referentiekader kregen waarin het vermoorden van Joden een klus was die gedaan moest worden. "Wij zijn de besten, en alle anderen proberen ons kapot te maken". Daar was iedereen het over eens. Dit boek zet je enorm aan het denken over onze eigen referentiekaders: wat vinden we normaal en waarom? Wie proberen onze referentiekaders te beïnvloeden, welke agenda zit daarachter.